Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku

2019.12.10

101. ROCZNICA UTWORZENIA 2 PUŁKU STRZELCÓW PODHALAŃSKICH W SANOKU

2. PUŁK STRZELCÓW PODHALAŃSKIH W SANOKU

Po latach walki o niepodległość naszej Ojczyzny przychodzi rok 1918.

Sanok, bardzo wycieńczony,  ograbiony oczekiwał z niecierpliwością na zakończenie wyczerpującej, długotrwałej, okrutnej wojny.

1 listopada 1918 roku na murach miasta Sanoka pojawiła się następująca odezwa: Obywatele! Z ramienia Naczelnej Komendy wojsk polskich objąłem z dniem dzisiejszym jako komendant wojska polskiego w powiecie sanockim władzę wojskową nad tutejszą załogą. Wzywam, przeto ludność miasta i powiatu do zachowania spokoju i unikania jakichkolwiek wykroczeń i zaburzeń w tej poważnej chwili. Przeciw wszelkim wykroczeniom wystąpię z całą stanowczością.

Sanok dnia 1 listopada 1918 r. Antoni Kurka, komendant W. P. w powiecie sanockim.

 

Na 1 listopada 1918 r., na godz. 1200 zwołał dh prezes Adam Pytel ogólne zgromadzenie członków „Sokoła". Na ten apel zebrała się liczna brać sokola i wśród ogólnego entuzjazmu po przybyciu delegacji, która odebrała komendę w mieście, koszary i magazyn wojskowy z rąk ppłk. Maksymowicza, burmistrz Biedka przedstawił przebieg przejęcia władzy w mieście, a  prezes Pytel zawiadomił zebranych o utworzeniu się rządu polskiego w Krakowie jako Polskiej Komisji Likwidacyjnej i odczytał odezwę do wszystkich komend i urzędów w powiecie oraz wezwał do tworzenia w mieście siły zbrojnej. W czasie zgromadzenia przybyli dwaj oficerowie czescy powitani burzą oklasków i oświadczyli, że żołnierze czescy pozostaną w mieście jeszcze kilka dni, dopóki nie zorganizuje się siła zbrojna polska.

Zgromadzenie zakończyło się licznym wstępowaniem druhów do milicji. W ciągu kilku dni utworzyła się pokaźna siła zbrojna, dobrze uzbrojona i to na szczęście w samą porę. Niewielka, bowiem zwłoka wystarczyłaby do objęcia rządów w mieście przez Ukraińców.

Do wieczora tego dnia nie było w mieście godła austriackiego i nie miał na czapce żaden oficer, żaden żołnierz rozetki z austriackim orzełkiem.

Tak się odbyło w 1918 r. w Sanoku przejęcie Władzy w ręce polskie.

Komendantem placu w mieście mianowano dh. kpt. Franciszka Stoka.  Tak więc Sanok stał się częścią tworzącej się Niepodległej Polski i zabezpieczony został przed grożącym napadem Ukraińców, co było główną zasługą „Sokoła" sanockiego.

Obiekty wojskowe w Sanoku i Olchowcach objęli wyznaczeni przez polską komendę placu: kpt. Franciszek Stok i ppor. Jerzy Skoczyński.

Policję wojskową powierzono kpt. Eugeniuszowi Hoffmanowi, żandarmerię zorganizował por. Władysław Żarski, magazyn mundurów i wyekwipowania objął ppor. Tadeusz Piech. Na czele milicji miejskiej stanął por. inż. Mieczysław Nawarski.

Pierwszy pluton wojskowy składający się z 55 żołnierzy (byli to przeważnie gimnazjaliści) powstał w Domu Sokoła pod dowództwem ppor. Jaśkiewicza. Pluton ten był zalążkiem trzeciego batalionu 2 Pułku Piechoty, który wszedł później w skład pułku stacjonującego w Sanoku, nazwanego  2 Pułkiem Strzelców Podhalańskich.

Batalion uzupełniali ochotnicy, z których powstały trzy kompanie. Jego pierwszym dowódcą został kpt. Franciszek Stok. Następny dowódca kpt. Adam Kurka w dniu 25.11.1918 r. przekazuje batalion ppłk. Glazerowi, a ppor. Jaśkiewicz  i ppor. Juliusz Zaleski (syn dh. dr. Karola Zaleskiego) zostali dowódcami kompanii.

Utworzonym oddziałem konnym komenderował por. Paweł Wiktor, służbę sanitarną sprawował ppor. Kazimierz Niedzielski, taborem dowodził por. Stepek, a kuchnię żołnierską prowadziła Kazimiera Pochnarska.

Baon wystawił warty przy moście olchowieckim, magazynach wojskowych i patrolował ulice miasta.

Walczył następnie z Ukraińcami w okolicach Chyrowa, a później brał udział przeciw bolszewikom.

9 grudnia 1918 r.  w Nowym Sączu z różnych jednostek śpieszącym na odsiecz zagrożonym przez Ukraińców terenom Ziemi Sanockiej i Ziemi Przemyskiej sformowano I batalion 2 Pułku Strzelców Podhalańskich. W jego skład weszły kompanie z Bochni i Nowego Targu oraz pluton karabinów maszynowych z Nowego Sącza. Był to formalny początek istnienia pułku, który w okresie międzywojennym nierozerwalnie związany był z Sanokiem.

11 grudnia 1918 r. z  Sanoka, w kierunku Chyrowa, na „front ukraiński” wyrusza na prędce sformowany z różnych jednostek małopolskich 2 Pułk Strzelców Podhalańskich pod dowództwem płk. Jerzego Kazimierza Dobrodzieckiego. Losy tej formacji w okresie międzywojennym będą ściśle związane z Sanokiem jako miejscem stacjonowania.

Po II wojnie, wspomniane koszary zajmuje wojsko różnych specjalności aż do 1991 r.

101. rocznica 2 pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku – zdjęcia

Sprawozdanie UM – sanok.pl/w-holdzie-poleglym-podhalanczykom

Uroczystość 101. rocznicy i utworzenia 2. Pułku Strzelców Podhalańskich i odsłonięcia Tablicy pamiątkowej, na Placu Harcerza przygotowali: Burmistrz Miasta Sanoka, Dowódca Garnizonu Przemyśl, Związek Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego Podkarpackiego.

Bronisław Kielar