2012.08.10
DOM SOKOŁA
DOM SOKOŁA (Sokolnia, Gmach, Budynek)
Zdjęcia: – DOM SOKOŁA: https://www.youtube.com/watch?v=NBtvpFOCrN4&feature=share
– http://www.sokolsanok.pl/galeria/dom-sokola
Utworzone Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, pierwsze Walne Zgromadzenie odbyło 28 czerwca 1889 r., na którym wybrano władze w składzie:
- dr Karol Petelenz – prezes – dyr. gimnazjum,
- dr Jan Radek – zastępca prezesa – lekarz powiatowy,
- Roman Vetulani – sekretarz – prof. gimnazjalny,
- Stanisław Biega – sekretarz – nauczyciel gimnastyki i bibliotekarz,
- Feliks Giela – podskarbi,
- Ignacy Morawiecki – wydziałowy,
- Kazimierz Lipiński - zastępca wydziałowego,
- Ludwik Salo - zastępca wydziałowego,
- Albin Świtalski - zastępca wydziałowego,
- dr Lemer Tytus – zastępca wydziałowego,
- dr Karol Zaleski - zastępca wydziałowego,
- Józef Wilecki - zastępca wydziałowego.
Dzień 28 czerwca 1889 r. przyjmujemy jako dzień powstania TG „Sokół” w Sanoku.
Podczas pierwszych zajęć organizacyjnych i sportowych członkowie „Sokoła” odczuwali brak własnego budynku. Wybrano więc komisję budowlaną, a następnie 4 grudnia 1890 roku wystosowano do Rady Miejskiej odpowiednią prośbę w sprawie parceli budowlanej.
Już 18 września 1891 roku Magistrat zaproponował, aby TG „Sokół” rozpatrzyło się w gruntach należących do gminy i wystąpiło z wnioskiem, które tereny go interesują.
Po następnych staraniach członków Towarzystwa, Uchwałą Rady Miejskiej Sanoka z dnia 19 listopada 1896 r., którą podpisał Burmistrz Aital Wituszyński, a Rada Powiatu Sanockiego zatwierdziła Uchwałą z dnia 2 stycznia 1899 r., bezpłatnie przekazano Towarzystwu grunt pod budowę Sokolni.
Odpis
Archiwum Państwowe w Sanoku – sygn.154
XII Posiedzenie Rady miejskiej
Sanok 19 listopada 1896 r.
Przewodniczący: burmistrz Cyryl Ładyżyński
Sekretarz – Ludwik Świerczyński
Członkowie Magistratu:
1. Aital Witoszyński
2. dr Artur Goldhammer
3. Jerzy Drozd
4. Paweł Hydzik
5. Jaukel Fiuk
Radni:
6. ks. Józef Moskalik
7. dr Aleksander Iskrzycki
8. dr Jan Gaweł
9. Jan Pleszowski
10. Aleksander Dżuganowski
11. Leopold Biega
12. Marceli Sławiński
13. Hersz Majer
14. Jeśvel Nebeuzahl
15. Lezor Rosner
16. Izrael Dawid Herzig
17. Mojżesz Aron Reis
18. Leib Roth
19. Hersz Hochdorf
20. Abter Ament
21. Karol Siekierzyński
22. Jan Giczmak
23. Michał Stroszkiewicz
24. Szanl Romer
25. Antoni Solon
26. Wiktor Mozołowski
27. Grzegorz Łukasiewicz
28. JanTwardowski
99.
Prośba Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku o darowanie części ogrodu publicznego pod budowę „Sokolni”, tj. sali gimnastycznej i boiska, jakoteż na dziedziniec –
do 99.
Uchwalono odstąpić Towarzystwu Gimnastycznemu „Sokół” w Sanoku 430 ? z ogrodu publicznego w miejscu, gdzie obecnie pawilon stoji, bez wynagrodzenia, jednak pod następującemi warunkami:
1. Z odstąpić się mającej przestrzeń gruntu ma być utworzona nowa parcela katastralna, a narys takowej ma być już teraz sporządzony i wraz z niniejszą uchwałą Wydziałowi powiatowemu do zatwierdzenia przedłożony;
2. na wypadek dobrowolnego lub przymusowego rozwiązania Towarzystwa przechodzi cały zbudować się mający dom wraz z gruntem na własność gminy miasta Sanoka, które to prawo ma być ruwnocześnie z intabulacją Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku jako właściciela wyłączonej parceli, w stanie biernym tejże realności na rzecz gminy miasta Sanoka zaintabulowane;
3. młodzieży szkolnej tak z gimnazjum, jak i szkuł ludowych przysłużać będzie przez cały czas istnienia sali gimnastycznej, boiska i dziedzińca – prawo wstępu i używania w celu nauki gimnastyki, bez żadnego za to wynagrodzenia
4. obowiązane jest Towarzystwo „Sokół” przenieść istniejący pawilon i kręgielnie, a, względnie nowe postawić dla gminy na miejscu przez tęże oznaczyć się mającym w tymże samym ogrodzie publicznym,
5. na to wszystko ma być spisany dokument ważny do użytku tabularnego.-
/: większością głosuw – 1 głos przeciwny :/
A.W. Iskrzycki żądał zanotowania, iż przestrzegał gminę, by nie postanawiała nic jeszcze przed uregulowaniem głuwnego przystępu do ogrodu, bo znajdzie się potem gmina w przymusowym położeniu, że dalej wnosił, by wstrzymać się z oddaniem gruntu pod budowę „Sokolni” do czasu, kiedy będzie droga, czyli głuwny przystęp uregulowany, że jednak wnioski te upadły przy głosowaniu. W końcu zapowiedział p. W. Iskrzycki protest przeciw zapadłej uchwale.
Był to teren przy nowo utworzonej ulicy Adama Mickiewicza. Podarowano również kamień z kamieniołomu miejskiego i drewno budowlane z lasu miejskiego.
Budynek Sokolni wybudowali członkowie Towarzystwa w okresie zaborów, kiedy to na mapie nie było Polski. Było jednak wielu Polaków, którzy myśleli o niepodległości i czynili wszystko aby ją odzyskać.
Rok 1899 zdominowała kwestia budowy własnej Sokolni.
Kamień węgielny pod jej budowę poświęcono 28 czerwca 1899 roku. Kilka miesięcy później, 29 listopada, poświęcono i otwarto salę gimnastyczną, a już w r. 1900 umieścił „Sokół” swoje sprzęty we własnym budynku. Jak na tamte czasy było to niespotykane tempo realizacji inwestycji.
Koszt budowy (wg. sprawozdania 1899) budynku z przyrządami, sceną i urządzeniem wewnętrznym wyniosą około 17 700 złr.
Dotychczas wypłacono na konto budowy około 11 700 złr, zostało więc jeszcze do spłacenia 6 000 złr.
W tej spłaconej kwocie mieści jednak dług wekslowy w kwocie 4 000 złr, pozostaje więc właściwie do spłacenia 10 000 złr. Ponieważ kapitał początkowy wynosił 5 004 złr 45 ct, na deklaracje wpłynęło do końca roku administracyjnego 1 737 złr 98 ct, dobrowolne datki przyniosły 461 złr 95 ct, z pożyczki wpłynęło 4 000 złr, to odjąwszy tę kwotę od kwoty już wypłaconej (11 700 złr) i dodawszy 508 złr, które wypłaciło Towarzystwo tytułem raty wekslowej, okazuje się, że Wydział w tym roku potrafił z bieżących dochodów wypłacić na budowę około 1 003 złr 62 ct”.
Sala „Sokoła” stała otworem dla wszystkich poczynań kulturalnych i zebrań rozmaitych towarzystw.
Otwarto czytelnię oraz bibliotekę. Gimnastykę prowadzono w różnych grupach: starszych i młodszych oraz uczennic i uczniów.
Ćwiczono przeciętnie dwa razy w tygodniu po 1 lub 1,5 godziny. Urządzano pokazy gimnastyczne druhen i druhów.
Organizowano „Opłatki”, „Św. Mikołaje”, „Święcone”, różne wieczornice, zebrania towarzyskie, zabawy.
Celom kulturalnym służyły chór sokoli, orkiestra i czytelnia.
Celom na przemian ideowym, towarzyskim, rozrywkowym i zdrowotnym, odpowiadały zebrania świąteczne, środówki, bale, kręgielnia, pływalnia, łazienki /porwane w 1913r. przez wielką wodę/, ślizgawka, lawn-tenis, bilard /w sali czytelnianej/, szachy.
Wg. Przewodnika Gimnastycznego „Sokół” nr. 12 ćwiczenia gimnastyczne prowadzone przez Towarzystwo w sali budynku zostały przerwane 18.03.1891 r. na krótki czas remontu budynku gimnazjum. Wtedy właśnie sala gimnastyczna wykorzystana była jako zwykła klasa szkolna.
17 października 1891 roku odbyło się Walne Zgromadzenie TG „Sokół” w Sanoku.
Dr Karol Zaleski w swoim wystąpieniu wyraził serdeczne podziękowanie drowi Wojciechowi Ślączce i Feliksowi Gieli za hojny dar na fundusz inwestycyjny „Sokoła”.
Zasługi w tym względzie zostały podkreślone także wobec księdza kanonika Czaszyńskiego. Towarzystwo otrzymało akcje Banku poznańskiego z procentami. Udziały dra Ślączki i Gieli wynosiły po 150 zł., ks. Czaszyńskiego i innych udziały były mniejsze.
21.08.1899 r. sporządzono Akt notarialny (dotyczący działki pod budynek) przez Antoniego Kokurewicza c.k. Notariusza w Sanoku w obecności Aitala Wituszyńskiego – burmistrza miasta Sanoka i innych,
23 listopada 1901 roku odbyła się uroczysta wieczornica z okazji wprowadzenia się do własnego budynku, a 28 grudnia opłatek.
28 listopada 1902 r. zorganizowano Zlot Grunwaldzki w Sanoku. Odsłonięto pomnik patrona „Sokoła” - Tadeusza Kościuszki na pl. Św. Jana.
W sali „Sokoła” w 1910 r. wyświetlano również pierwsze filmy w Sanoku, nazywane teatrem elektrycznym lub kinoteatrem. Przez cały tydzień teatr objazdowy Gąsiorowskiego-Oesera wyświetlał krótkie filmy.
„Tygodniki Ziemi Sanockiej” nr 12 i 13 z 1911r. informowały, że 19 marca został uruchomiony w sali „Sokoła” stały teatr elektryczny. Prąd wytwarzał zainstalowany agregat. Jedna z informacji w "Tygodniku Ziemi Sanockiej" brzmiała: ..."Nowy kinoteatr został wczoraj w sali „Sokoła” otwarty, i jak widać z ukończonych instalacji jest przedsiębiorstwem najnowszego stylu, które prócz przyjemności miało także na baczeniu wszelką wygodę publiczności. Sala jest elektrycznie oświetlona a miejsca tak ustawione, że w razie jakiego wypadku, można ją bez ścisku prędko opróżnić, co zaś najważniejsza, wydano ścisłe zarządzenie, że wszystkie kapelusze damskie, a więc owe olbrzymie wiechy, balie, miednice, stogi mierzwy, kwiatów i siana, mają być podczas przedstawienia zdejmowane. Każdorazowy program podajemy na ostatniej stronie pisma”.
Istniejący kinematograf, więcej jednak przeszkadzał wszelkiej pracy w „Sokole”, a mniej przynosił spodziewanych korzyści.
22 lutego 1913 roku zebrały się panie chcące pracować w imię szczytnych idei na rzecz „Samarytanina Sokolego”. Ukonstytuował się wówczas wydział nowej organizacji pod przewodnictwem pani Heleny Ślączkowej.
Kursy dla członkiń nowego gremium mieli prowadzić lekarze: dr Józef Kurasiewicz i dr Władysław Pajączkowski. O popularności, żywotności i potrzebie „Samarytanina Sokolego” świadczył fakt, że do organizacji przystąpiło kilkaset pań i wciąż napływały nowe zgłoszenia.
„Samarytanin Sokoli” jednocześnie ze swoim powstaniem podjął starania, w sprawie pozyskania odpowiednich funduszy na swoją działalność. W tym celu 9 marca 1913 roku urządził między innymi w sali „Sokoła” koncert spacerowy muzyki.
Sala sanockiego „Sokoła” w 1914 roku była przede wszystkim zdominowana przez ruch ćwiczebny Stałej Drużyny Sokolej, który to ruch ograniczał się prawie wyłącznie do ćwiczeń wojskowych. Odbywały się one pod kierownictwem druha Stoka. Były również prowadzone ćwiczenia polowe wraz z innymi Towarzystwami niepodległościowymi, a w szczególności z Drużynami Bartoszowymi.
24 lipca 1914 roku miało miejsce ostatnie posiedzenie pełnego Wydziału, który uchwalił odnowienie sali w gmachu „Sokoła”. Postanowiono również wówczas, aby podjąć przygotowania do obchodu 25-lecia istnienia Towarzystwa sokolego w Sanoku. Wszystkie te plany zostały jednak ostatecznie przekreślone przez wybuch I wojny światowej.
Budynek „Sokoła” w czasie inwazji rosyjskiej (1914-1915) używany był na cele wojskowe.
W sali gimnastycznej odprawiano nabożeństwa prawosławne.
Po powrocie wojsk austriackich budynek „Sokoła” służył także celom wojskowym, dopiero dzięki usilnym staraniom dha prezesa Adama Pytla w lipcu 1915 r. udało się odzyskać budynek, który tylko od czasu do czasu oddawano do użytku wojska.
Nadszedł rok 1918, rozpadły się 3 wrogie mocarstwa.
Z chaosu tego wyłania się Wolna, Zjednoczona i Niepodległa Polska.
Powstało znowu Państwo Polskie. Odradzał się również sanocki „Sokół”.
Z budynku „Sokoła” 1 listopada 1918 r. wyszły na ulice miasta pierwsze polskie patrole wojskowe.
Po długiej przerwie wojennej, (od 1914) Walne Zgromadzenie członków zwołano na 6.02.1920 r.
I wojna światowa spowodowała wprawdzie dość znaczne straty w majątku trwałym „Sokoła” w Sanoku (budynek i sprzęt były zniszczone, czytelni nie było) ale druhowie sanoccy dość szybko i sprawnie zaczęli odbudowywać przedwojenną potęgę Towarzystwa na terenie miasta.
Wydział z pełnym inicjatywy dhm prezesem Adamem Pytlem rąk nie załamał, ale wziął się energicznie do pracy. Zaraz w 1920 roku odnowiono i odmalowano wszystkie wewnętrzne pomieszczenia, najpiękniej salę gimnastyczną, odświeżono kurtynę i scenę, przyprowadzono do porządku kulisy, uzupełniono i poprawiono przyrządy gimnastyczne, przebudowano magazyn, służący do przechowywania rekwizytów scenicznych, odnowiono kręgielnie i sprawiono znaczną ilość krzeseł.
Również i na zewnątrz został gmach odnowiony.
W późniejszych latach uporządkowano bibliotekę (ponad 1500 tomów) i urządzono na sposób przedwojenny czytelnię (1925), zorganizowano „Kółko Dramatyczne” w 1923 roku, otrzymano wreszcie w darowiźnie od Magistratu miasta Sanoka plac poza dawną kręgielnią (1925), który przekształcono powoli na nowe obszerne boisko, a w 1929 roku poświęcono je i oddano do użytku publicznego.
Musiała jednak z tego powodu zniknąć kręgielnia, a na miejscu dawnego boiska urządzono kort tenisowy.
W 1921 r. Związek Polskich Towarzystw Gimnastycznych Sokolich przeniósł się ze Lwowa do Warszawy. Lwów stał się stolicą Dzielnicy Małopolskiej, a Sanokowi przypadła godność stolicy Okręgu sokolego, do którego przystąpiły gniazda w Ustrzykach, Lesku, Zagórzu, Brzozowie i Pisarowcach.
Światło elektryczne zainstalowano w sokolni w 1928 r. W tym roku przyjęto również nowy statut.
W 1928 roku, dla upamiętnienia dziesiątej rocznicy odzyskania niepodległości i wymarszu pierwszych polskich patroli z sanockiego „Sokoła” Komitet Obywatelski ufundował tablicę marmurową i umieścił ją na frontowej ścianie budynku.
Gdy nastała II wojna światowa tablicę zdjęto, ukryto i przechowano w Muzeum Historycznym w Sanoku.
Ponowne odsłonięcie tej tablicy miało miejsce 10 listopada 1988 roku w 70. rocznicę odzyskania niepodległości.
Dokonało się to z inicjatywy Rady Miejskiej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego.
Treść inskrypcji umieszczonej na tablicy jest następująca:
W DNIU 1-XI. 1918 r.
GARSTKA MŁODZIEŻY OWIANA RADOSNYM
ZAPAŁEM POLSKIEGO CZYNU UTWORZYŁA w SOKOLE
POD WODZĄ KPT. FR. STOKA i NACZELNIKA SOKOŁA
M. SZAJNY PIERWSZĄ w SANOKU SIŁĘ ZBROJNĄ
DLA OBRONY WSKSZESZONEJ OJCZYZNY
KU PAMIĘCI POTOMNYCH w DZIESIĄTĄ ROCZNICĘ
WYZWOLENIA POLSKI
W 1928 roku w budynku zainstalowano światło elektryczne.
Różne prace i inwestycje wymagały określonej ilości pieniędzy. Aby przeprowadzić te inwestycje zdecydowano się zaciągnąć większą pożyczkę w Banku Gospodarstwa Krajowego, a następnie w K.K.O. m. Sanoka w wysokości 12 000 zł. Odbyło się to na podstawie specjalnego upoważnienia otrzymanego od Walnego Zgromadzenia sanockiego gniazda w 1929 roku.
W latach trzydziestych Towarzystwo zaliczane było do najpoważniejszych organizacji mających za cel rozwój życia 
umysłowego i sportowego. Kwitło w „Sokole” życie towarzyskie: urządzano zabawy i wieczorki taneczne oraz różne imprezy świąteczne i okolicznościowe, działało „Kółko Dramatyczne”, ślizgawka, tenis, kręgielnia oraz czytelnia i biblioteka. „Sokół” uczestniczył w wielu uroczystościach zewnętrznych państwowych i narodowych. Organizowane były zloty w Sanoku i innych miastach.
W 50 rocznicę swojego istnienia, sanocki „Sokół” łączy się z całym narodem, stawia swój sztandar obok sztandaru Armii Narodowej i ślubuje Rzeczpospolitej dać swoich najlepszych i najliczniejszych druhów na Jej potrzeby w wojnie.
Wznowienie działalności nastąpiło tuż po wojnie.
1 września 1945 r. wybrany został Zarząd Tymczasowy, a 13 stycznia 1946 r. Tadeusz Wojtowicz i Władysław Fastnacht zorganizowali Walne Zgromadzenie, na które przybyło 52 osoby – wybrano władze Towarzystwa.
Na posiedzeniu Prezydium Miejskiej Rady Narodowej odbytego wspólnie z Zarządem Miejskim Sanoka w dniu 28.11.1945 r. w sprawie „Sokoła” ustalono:
Odpis
Archiwum Państwowe w Sanoku – sygn. 672, 673
XLII Protokół
z posiedzenia Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (w Sanoku)
odbytego wspólnie z Zarządem Miejskim w dniu 28.XI.1945 w biurze wiceburmistrza o godzinie 11-15 ej.
Obecni:
Przewodniczący Prezydium: ob. Hipolit Michał
Prowadzący protokół: ob. Herman Stanisław sekretarz
Członkowie: ob. Lisowski Władysław zast. przewodn.
ob. Drwięga Karol
ob. Hydzk Franciszek
ob. Kątski Antoni
Członkowie Zarządu Miejskiego:
ob. Baczyński Roman wiceburmistrz
ob. Kwieciński Jan
ob. Lisowski Józef
ob.Patała Ludwik
7759
T-wo Gimnastyczne „Sokół” o oddanie gmachu administo-
wanego przez Zarząd Miejski
Powołać Komisję między- partyjną
i przedłożyć Radzie do powzięcia odnośnej Uchwały.
8141
Powiatowy Komitet Wychowania Fizycznego o przygotowanie i
oddanie sali gimnastycznej w domu T-wa Gimnast. „Sokół” dla celów wychowania młodzieży
Uchwalono ustosunkować się przychylnie do
postulatów Komitetu.
Burmistrz Sanoka informuje prezesa TG „Sokół” w Sanoku Ob. Fastnachta, że Miejska Rada Narodowa na posiedzeniu w dniu 14.12.1945 r. uchwaliła oddać w posiadanie gmach „Sokoła”, dotychczas administrowany przez Zarząd Miejski, Towarzystwu.
Wprowadzono się do swego budynku, w którym jednak Wojskowe Przedsiębiorstwo Kinowe „Kino Podhalanka w Sanoku”, bez zgody Towarzystwa, zajmuje salę gimnastyczną „Sokoła” na kino.
Szybko okazało się, że o kontynuowaniu działalności nie mogło być mowy.
Książka Edwarda Kubalskiego p.t. „Z przeżyć i wspomnień Sokolich” wyd. z 1997 r. – PTG „Sokół” w Krakowie, świadczy również o tym, że kontynuacja nie była możliwa.
Czytamy w niej m.in.: Pod koniec czerwca 1947 r. wybrał się prezes dr Rozmarynowicz do Warszawy, aby zasięgnąć języka co do dalszej egzystencji Sokolstwa – u władz naczelnych.
Władza czyli p. Osóbka-Morawski, minister spraw wewnętrznych, wyraził wprost zdziwienie: „Co? Sokół? Sokół nie istnieje, istnieć nie może. To jest organizacja endecka”(a więc reakcyjna, faszystowska!). Na przedstawienie zaś dra Rozmarynowicza, że przecież w Krakowie Gniazdo się rozwija, że bierze udział w uroczystościach państwowych etc.- odpowiedział: „To niedopatrzenie Wojewody, dostanie za to wygawor”.
Zamknięcie „Sokoła” nastąpiło 31.07.1947 r. Pracownicy Wojewódzkiego UB powiedzieli (bez okazania polecenia na piśmie), że „otrzymali polecenie z ministerstwa, aby odebrać akta i pieniądze Sokoła”.
Po odebraniu dokumentu stwierdzającego rejestrację Towarzystwo, przejęto wszystkie akta, zapiski, księgi, czyste druki, formularze, pieczęcie i cały gmach.
Tak dokonał się ten akt gwałtu i samowoli, którego dowcip polegał na tym, że uskuteczniono go nie przez władze administracyjne, od których można byłoby odwołać się w drodze prawnej ale przez nieodpowiedzialne władze Bezpieczeństwa, które żadnym poleceniem pisemnym wykazać się nie chciały.
Podobną akcję przeprowadzono w tym samym czasie w licznych gniazdach na prowincji.
Wydział Społeczno-Polityczny U. W. kieruje (6.03.1946) pismo do ob. Emila Teodorowicza i Towarzyszy Założycieli „Sokoła” w Sanoku, którym „odmawia się zarejestrowania tego Stowarzyszenia, ponieważ poszczególni członkowie „Sokoła” mogą zrzeszać się w organizacjach Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, które mają być utworzone”.
W piśmie U. W. Rzeszowskiego, Wydz. Samorządowy z 25.11.1947 r. czytamy m.in. „Kino Sokół w Sanoku zostaje przekazane Towarzystwu Przyjaciół Żołnierza”.
Urząd Wojewódzki Rzeszowski, Wydział Społeczno-Polityczny kieruje pismo z dnia 15.04.1949 r. do dra Tadeusza Trendoty, adwokata w Sanoku, mianując go likwidatorem TG „Sokół” w Sanoku w związku z decyzją z dnia 24.03.1949 r. o likwidacji Towarzystwa.
Cały majątek należy przekazać na rzecz Zarządu Miejskiego w Sanoku.
Podpisał: za Wojewodę mgr R. Biliński – kierownik Oddziału.
Na rzecz Zarządu Miejskiego w Sanoku przekazano majątek nieruchomy w postaci nieruchomości położonej w Sanoku przy ul. Mickiewicza 13 wraz z jednopiętrowym budynkiem murowanym, oraz w postaci inwentarza ruchomego, stanowiącego urządzenie, szczegółowo opisany w załączonym protokole z dnia 23.11.1949 r.
Nie stwierdzono żadnych wierzytelności, ani też długów.
Odpis
Protokół spisany dnia 23 listopada 1949 w Sanoku w budynku byłego Towarzystwa „Sokół” w Sanoku przy ul. Mickiewicza 13.
Przedmiot: spisanie inwentarza Towarzystwa „Sokół” i przekazanie jego majątku Zarządowi Gminy w Sanoku w myśl zarządzenia Urzędu Wojewódzkiego Rzeszowskiego z dnia 15 kwietnia 1949 L.SPS.I/5/28/49, wedle którego Towarzystwo „Sokół” w Sanoku zostało prawomocnie zlikwidowane i jego cały majątek ma przejść na Gminę m. Sanok.
Obecni:
1/ Dr Tadeusz Trendota, adw. w Sanoku, jako ustanowiony przez Urząd Wojewódzki Rzeszowski likwidator Tow. Gim. „Sokół”.
2/ Ob. Dąbrowski Józef, burmistrz m. Sanoka.
3/ Ob. kpt. Wlezień Tadeusz, przedstawiciel miejscowej jednostki wojskowej 1753, jako częściowej użytkowniczki gmachu „Sokoła”.
4/ Ob. Fastnacht Władysław I. Wiceprezes Tow. „Sokół”.
5/ Ob. Golis Zygfryd II Wiceprezes Tow. „Sokół”.
6/ Ob. Patała Ludwik Gospodarz Tow. „Sokół”.
Obywatel Dr Trendota zaznajamia obecnych z treścią Zarządzenia Urzędu Wojewódzkiego Rzeszowskiego i wezwał obecnych przedstawicieli Tow. „Sokół” o dokładne wskazanie mu majątku „Sokoła”.
Obecni przedstawiciele Tow. „Sokół” podają jak następuje:
Majątek Tow. Gim. „Sokół” składa się z nieruchomości położonej w Sanoku przy ul. Mickiewicza 13, obj. Lwh. 606 księgi wieczystej Sanok I., zniszczonej podczas wojny, co odpowiada prawdzie, jak stwierdził likwidator w urzędzie ksiąg wieczystych. Powyższa nieruchomość składa się z pb. 451 i pgr. 25/26.
Na pb. 451 stoi budynek murowany 1-piętrowy, kryty blachą o wielkiej sali gimnastycznej, nadającej się równocześnie na przedstawienia teatralne, o 4 ubikacjach bocznych na parterze, o 3 korytarzach na parterze, o 1 pokoju na 1. piętrze, o 1 ubikacji w suterynach, w której mieszka stróż. Budynek cały w dobrym stanie. Ubikacje pomalowane.
Na podwórku stoi szopa drewniana, kryta blachą starą.
Na pgr.25/26 znajduje się kort tenisowy, oraz basen w dobrym stanie.
Od tyłu znajduje się stara kręgielnia, zniszczona.
Całość oparkaniona częściowo parkanem z desek, częściowo siatką drucianą w dobrym stanie.
W skład majątku Tow. „Sokół” wchodzą także następujące ruchomości stanowiące jego urządzenie. To urządzenie, o ile chodzi o sprzęt gimnastyczny jest ujęte wykazem z dnia 8.VIII.1948, podpisanym przez b. burmistrza Hibnera, znajdującym się w rękach stróża Władysława Ziąbrowskiego.
Następnie wszyscy obecni, a także stróż Władysław Ziąbrowski przystąpili do szczegółowego obejrzenia całego inwentarza ruchomego we wszystkich salach i jego spisu.
I. Sprzęt gimnastyczny:
1/ drążek gim. żelazny /rek/ bez śrub do wkręcania do podłoża,
2/ dwie szt. drążków mniejszych żelaznych gim. /reki/ reki ad.1 i 2 w dobrym stanie,
3/ jeden stół obity do piramid w gorszym stanie,
4/ para ciężarków,
5/ poręcze żelazne do ćwiczeń bez dwu śrub,
6/ jeden materac kokosowy do ćwiczeń w dobrym stanie,
7/ dwa kozły duże z uchwytami,
8/ dwa małe kozły bez uchwytów,
9/ jedna kula żelazna 7 kg,
10/ łata równoważna,
11/ dwie ławki niskie do ćwiczeń,
12/ osiem masek do szermierki, stare, nieużyteczne,
13/ jedna odskocznia,
14/ dwie pary drabinek do piramid w dobrym stanie,
15/ dziewięć par maczug żeńskich do ćwiczeń,
16/ dziewięć par maczug męskich do ćwiczeń,
17/ trapez bez sznurów,
18/ dwie pary kółek do sznurów,
19/ dwa stojaki do równoważni,
20/ dziesięć drabinek szwedzkich w dobrym stanie.
II. Ruchomości na parterze w Sali posiedzeń:
1/ pięć stolików miękkich w lichym stanie,
2/ dwadzieścia dziewięć krzeseł,
3/ piecyk oszczędnościowy gazowy o 4 rurkach,
4/ dwie pary karniszy.
III. Ruchomości na parterze w sali gry:
1/ dwa stoły 2 metrowe w dobrym stanie,
IV. Ruchomości na parterze w Sali bufetowej:
1/ jedna szafa duża,
2/jedna mała szafa,
3/ duże lustro ścienne z podstawką,
4/ dwa stoły dwu metrowe,
5/ jeden stół 1 metrowy.
V. Ruchomość na parterze w szatni:
1/ dwa obustronne stojące stelaże do wieszania rzeczy,
2/ dwa przyścienne stelaże,
3/ jeden stelaż stary połamany.
VI. Ruchomości na parterze w kasie:
1/ jeden stolik,
2/ jedno stare krzesło.
VII. Ruchomości na parterze w głównej Sali:
1/ jeden piec kaflowy duży biały,
2/ jeden piec żelazny ozdobny,
3/ sto krzeseł w złym stanie,
4/ osiemnaście ław,
5/ pięć karniszy drewnianych, złoconych nad oknami,
6/ schodki na scenę,
7/ żyrandol wiszący na środku Sali bez żarówek,
8/ stara kurtyna,
9/ dwie gaśnice.
VIII. Ruchomości na scenie:
1/ jedenaście kulis białych,
2/ w szatni obok sceny stary fortepian zupełnie zniszczony,
3/ w pokoiku pod sceną jedna szafa stara, dwa stoliki i jedna zniszczona kanapa.
IX. Ruchomości w małym pokoiku garderobianym obok sceny:
1/ biurko w dobrym stanie,
2/ dwa krzesła,
3/ umywalnia wodociągowa,
4/ lustro,
5/ dwa wieszaki drewniane ścienne,
6/ piecyk kaflowy.
X. Ruchomości w szopie na podwórzu:
1/ kulisy-stary pokój w dobrym stanie,
2/ kulisy-sala tronowa zniszczona,
3/ dwie stare szafy dębowe zniszczone w połowie,
4/ jedna szafa miękka.
XI. Piece na parterze:
1/ dwa opisane w pkt. VII,
2/ w szatni jeden kaflowy,
3/ w westybulu jeden kaflowy,
4/ w szatni koło sceny jeden mały kaflowy.
XII. Przedstawiciele Tow. „Sokół” podają, że księgi inwentarzowej nie ma, albowiem zabrali ją Niemcy.
XIII. Przedstawiciele Tow. „Sokół” podają, że Tow. „Sokół” nie posiada żadnych wierzytelności ani długów.
XIV. Przedstawiciele Tow. „Sokół” przedstawiają księgę kasową Tow. „Sokół” , z której /ostatnia strona/ wynika, że Tow. „Sokół” ma dodatnie saldo gotówkowe na kwotę 25zł. Kwota ta złożona jest na zablokowanym koncie Nr 21305 Komunalnej Kasy Oszczędności m. Sanoka, równocześnie przedkładają dotyczącą książeczkę czekową.
XV. Przedstawiciele Tow. „Sokół” podają, że wszystkie powyższe zapodania odnośnie do majątku, długów Tow. „Sokół” są prawdziwe i zupełne.
XVI. Odnośnie do treści niniejszego protokołu nie podnosi nikt z obecnych żadnych spostrzeżeń.
XVII. Wobec powyższego zgodnie z zarządzeniem Wojewódzkiego Urzędu Rzeszowskiego z dnia 15 kwietnia 1949 L.SPS.I/5/28/49 oddaje likwidator Ob. Dr. Trendota Obywatelowi Dąbrowskiemu Józefowi, jako burmistrzowi m. Sanoka cały majątek Towarzystwa Gim. „Sokół”, wyżej szczegółowo opisany w posiadanie wraz z księgą kasową i czekową, a Ob. Dąbrowski przyjmuje go w imieniu w imieniu Gminy m. Sanoka.
XVIII. W dowód prawdziwości powyższego wszyscy obecni podpisują niniejszy protokół po jego odczytaniu.
Podpisali:
Ob. Dr Tadeusz Trendota, likwidator …
Ob. Dąbrowski Józef, burmistrz ...
Ob. kpt. Wlezień Tadeusz …
Ob. Fastnacht Władysław …
Ob. Golis Zygfryd …
Ob. Patała Ludwik …
Następnie budynek „Sokoła”, na wiele lat przechodzi w ręce Przedsiębiorstwa Państwowego, Centrali Wynajmu Filmów, Oddział w Rzeszowie - firmy prowadzącej Kino „Pokój”.
Działka pod budynkiem zostaje wpisana na podstawie decyzji komunalizacyjnej (podjętej z rażącym naruszeniem prawa) Wojewody Krośnieńskiego z dnia 3.09.1992 r. do księgi wieczystej KW nr 47343.
W okresie od 1.07.1992 r. do 31.01.1993 r. kino prowadzone było przez Spółkę Cywilną Wanda Kozłowska – Marek Szostak.
Od 1.08.1993 r. do 2001 r. budynek dzierżawiony był Spółce „Sukcesor” Janusz Stabryła – Andrzej Kotulski gdzie prowadzono kawiarnię „Park” i coraz mniej rentowne kino „Pokój”.
W roku 2000 Zarząd PTG „Sokół” po zapoznaniu się ze stanem budynku stwierdza, że od wielu lat nie był remontowany, jego stan jest bardzo zły, szybko się pogarsza i aby nie dopuścić do jego całkowitego zniszczenia, należy podjąć starania zmierzające do opracowania dokumentacji i przeprowadzenia remontu kapitalnego – potrzebny jest również użytkownik, który mógłby zająć się działalnością dochodową i remontem budynku.
Prośby kierowane do władz Miasta, dotyczące zwrotu nieruchomości Towarzystwu nie znalazły poparcia u Burmistrza, Zarządu i Rady Miasta (pierwsze pismo z dnia 27.11.2000 r.). Władze Miasta nie zwróciły budynku Towarzystwu, ale podjęły działania w kierunku przeprowadzenia remontu i zagospodarowania obiektu:
- Powiatowy Inspektor Sanitarny biorąc pod uwagę postępującą degradację budynku, stwierdza, że w 2000 r. remont nie został zrealizowany i prosi o informację o podjętych działaniach zmierzających do poprawy istniejącego stanu (pismo SK-074/08/01 z dnia 5.03.2001 r.),
- przy braku zainteresowania remontem przez w/w najemców (Sukcesor), ówczesny Zarząd Miasta postanowił rozwiązać istniejącą umowę i wystawić obiekt „Kina" do przetargu gwarantującego między innymi wykonanie prac remontowych,
- podjęto Uchwałę Rady Miasta Sanoka Nr XLVIII/429/2001 z dnia 23.10.2001 r. wyrażającą zgodę na wydzierżawienie nieruchomości na okres do 15 lat, z przeznaczeniem na prowadzenie działalności kulturalno-oświatowej, usługowej, gastronomicznej.
Umowa zawarta na okres od dnia 3.04.2002 r. do dnia 2.04.2017 r między U.M. w Sanoku „Wydzierżawiającym” a „Dzierżawcą” – Firmą Handlowo-Usługową.
Umowa przewiduje działalność: kino, gastronomia (dyskoteka, bar) kawiarnia internetowa oraz inne za zgodą wydzierżawiającego. Dzierżawca zobowiązany jest płacić czynsz miesięczny, który podlegał będzie kwartalnej waloryzacji o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług ogłaszany przez GUS. Dzierżawca oprócz czynszu obowiązany jest do opłacania wszelkich ciężarów związanych z posiadaniem przedmiotu dzierżawy.
Dzierżawca zobowiązuje się również do dokonania prac remontowych budynku zgodnie z ustalonym harmonogramem. Nakłady zostaną rozliczone w opłatach czynszowych. Kosztorys nakładczy dotyczący „odwodnienia budynku i remontu elewacji” z dnia 2.04.2001 r. opracowany przez mgr Jerzego Raka podaje ogólne zestawienie pracy sprzętu przy remoncie – 70, 994 maszynogodzin i ogólne zestawienie robocizny – 4 636,664 roboczogodzin. Brak wyliczenie kosztów materiałowych i rozliczenia końcowego całego remontu.
Kosztorys na kwotę 121.635,78 zł. obejmował: odwodnienie budynku, naprawę dachu wraz z malowaniem, remont i wymianę stolarki drzwiowej i okiennej, remont elewacji wraz z jej malowaniem i odtworzeniem elementów architektonicznych, naprawę schodów.
Powyższe prace, rozliczane we wnoszonych przez dzierżawcę opłatach czynszowych, zgodnie z kosztorysem inwestorskim jak i dodatkowe, między innymi wykonanie Sokoła na dach i postaci „Sokoła zrywajacego kajdany niewoli” zrealizowała F.H.U., która w ramach przetargu z dnia 19.03.2002 r, na podstawie umowy z dnia 3.04.2002 r dzierżawi nieruchomość położoną przy ul. Mickiewicza 13.
11 listopada 2003 r. harcerze sanockiego hufca ZHP – przy udziale władz powiatu i miasta – uroczyście odsłonili usytuowaną na ścianie DOMU SOKOŁA odtworzoną rzeźbę „Sokoła zrywającego kajdany niewoli”.
Starający się o odzyskanie DOMU SOKOŁA członkowie sanockiego „Sokoła” nie zostali zaproszeni na uroczystość odsłonięcia.
Pusta wnęka na ścianie Sokolni czekała od czasów wojny, kiedy to hitlerowcy zniszczyli umieszczoną tam rzeźbę „Sokoła zrywającego kajdany niewoli”.
Odtworzona rzeźba Sokoła powstała na zamówienie Urzędu Miasta. Autorem rzeźby jest sanocki plastyk Adam Przybysz. Wygląd Sokoła został odtworzony z przedwojennego linorytu znajdującego się w Muzeum Historycznym oraz dzięki pomocy historyka Edwarda Zająca, a także Jerzego Raka – inspektora nadzoru. Koszt wykonania i zamontowania rzeźby wyniósł około 10 tys. zł.
Placyk wokół rzeźby Sokoła został ogrodzony.
Ładne, kute ogrodzenie, wg projektu Adama Przybysza sfinansował i wykonał Wiesław Kijowski właściciel firmy „Profil”. Ogrodzenie kosztowało 2,7 tys. zł.
Na ścianie budynku wymieniono tablicę. Aktualna jej treść jest następująca:
„PAMIĘCI ANDRZEJA MAŁKOWSKIEGO TWÓRCY POLSKIEGO HARCERSTWA KTÓRY W TYM BUDYNKU, GDZIE MIEŚCIŁA SIĘ SIEDZIBA T.G. „SOKÓŁ” W DNIU 11.XI.1911 R. GŁOSIŁ IDEE SKAUTINGU W 85 ROCZNICĘ SANOCKIEGO HARCERSTWA
HARCERKI I HARCERZE HUFCA ZHP ZIEMI SANOCKIEJ.
Sanok, 21 września 1996 r. Odnowiona 27 września 2003 r.”
Na zebraniu zorganizowanym 11.07.2004 r. w domu Ludmiły i Zbigniewa Kazimierza Patałów, na którym postanowiono reaktywować Towarzystwo obecni byli przedwojenni członkowie: Maria Czerepaniak, Janina Maczek, Zofia Sarkady, Ludmiła Schmidt, Janina Stefańska, Hipolit Zygmunt Keller, Zbigniew Kazimierz Patała oraz Ludmiła Patała, Eugeniusz Czerepaniak, Bronisław Kielar, Barbara Milczanowska, Paweł Sebastiański.
Zarząd w składzie: Zbigniew Kazimierz Patała – prezes, Hipolit Zygmunt Keller - wiceprezes, Janina Maczek - sekretarz, Zofia Sarkady - skarbnik, Maria Czerepaniak - członek, Janina Stefańska - członek, Ludmiła Schmidt – przewodnicząca Komisji Rewizyjnej wybrano w dniu 16.09.2004.
W dniu 25.05.2005 r. następuje wpis TG „Sokół” w Sanoku, w Sądzie Rejonowym w Rzeszowie, do rejestru KRS pod numerem 234935.
Towarzystwo zostało uznane przez MSWiA za następcę prawnego przedwojennego „Sokoła”.
Reaktywowane TG „Sokół” w Sanoku stara się o odzyskanie swoich nieruchomości w tym i budynku.
Po unieważnieniu przez MSWiA decyzji (podjętych z rażącym naruszeniem prawa) likwidującej „Sokoła” i decyzji komunalizujących, a następnie po uzgodnieniu treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w Sądzie Rejonowym w Sanoku uzyskujemy wyrok (SSR Elżbieta Starzychowicz-Świerczak) z dnia 15 lutego 2010 r., przywracający nieruchomości „Sokołowi”.
Są to działki: 543/2 o pow. 0,1220 ha z budynkiem „Sokoła”, 542/2 o pow. 0,0203 ha z kioskiem, 541/5 o pow. 0,0386 ha (parking górny) i 541/4 o pow. 0,2385 ha (część byłego lodowiska) o łącznej powierzchni 0,4194 ha, wpisane do księgi wieczystej KS1S/00075343/2 w dniu 18.05.2010 r.
Zakończony został więc kolejny etap w historii „Sokoła”.
31 kwietnia 2010 r. Miasto przekazuje budynek „Sokołowi”, po czym unieważniamy umowę dzierżawy budynku zawartą między Miastem, a Dzierżawcą.
Następnie „Sokół” podpisuje z Dzierżawcą umowę dzierżawy do roku 2016, a 21 lutego 2011 przejmuje lokal na I piętrze gdzie przeprowadza kapitalny remont.
Po 65 latach przerwy w dniu 21.11.2011 zorganizowano pierwsze zebranie Zarządu TG „Sokół”, w swoim pomieszczeniu.
Po roku od przekazania „Sokołowi” budynku, w dniu 2.05.2011 r., Burmistrz Miasta Sanoka Wojciech Blecharczyk, wnosi pozew (I Nc 9/11, I C 457/11), do Sądu Okręgowego w Krośnie o zwrot kosztów remontu budynku „Sokoła” w wysokości 190 527,22 zł mimo, że Miasto z tytułu dzierżawy budynku za okres od 3.04.2002 r. do 30.04.2010 r. otrzymało 484 545,94 zł.
Remont był przeprowadzony w latach 2002 – 2006 przez Dzierżawcę budynku, a nie przez Miasto.
Na 2 rozprawie w dniu 19.12.2011 r., Burmistrz Miasta Sanoka składa wniosek o wycenę budynku w momencie przekazania go przez Miasto „Sokołowi” w dniu 30.04.2010 r. Sąd (SSO Edyta Piertaszewska) odłożył rozprawę i powołał biegłego. Obecnie oczekujemy na wyznaczenie terminu kolejnej rozprawy.
W dniu 20.08.2013 r. otrzymaliśmy nową opinię.
Rozprawa odbyła się w poniedziałek, 28.04.2014 r., na której została przesłuchana biegła Dorota Jaworska oraz przedstawiciel „Sokoła” – Bronisław Kielar.
Wyrok został ogłoszony 8.05.2014 r.
Sąd Okręgowy w Krośnie oddalił pozew Burmistrza w całości.
Koszty pokryje Gmina Miasta Sanoka.
Był to dla nas bardzo ważny proces. BARDZO SIĘ CIESZYMY!
Odzyskiwanie nieruchomości, które należą do „Sokoła” w poszczególnych miastach, odbywa się w różny sposób i w różnym czasie:
- PTG „Sokół” w Krakowie dzięki staraniom rewindykacyjnym odzyskał nieruchomości w 1990r.
- Burmistrz Miasta Łańcuta zrezygnował z przystąpienia do postępowania sądowego w charakterze strony i przyjęty w przeszłości majątek po zlikwidowanym Towarzystwie został aktem notarialnym z dnia 13 czerwca 1994 r. przekazany PTG „Sokół” w Łańcucie.
- PTG „Sokół” w Zakopanem, Wadowicach i innych miastach odzyskały również swoje nieruchomości dzięki życzliwości władz samorządowych.
W dniu 29.06.2012 r. nowa rzeźba sokoła wystawiona została na dach budynku. Z rzeźby wykonanej w gipsie przez sanockiego artystę dr. Krzysztofa Woźniaka, odlew z żywicy epoksydowej wykonała pracownia Pracowni Rzeźbiarsko-Odlewniczej „Arkada” Józefa Siwonia w Łowcach.
Zarząd sanockiego „Sokoła” zaproponował umieszczenie na ścianie frontowej DOMU SOKOŁA, tablicy upamiętniającej działalność sokolą i męczeńską śmierć:
1. dra Jerzego Pietrzkiewicza - prezesa „Sokoła” do września 1939 r.
2. dra Zygmunta Kruszelnickiego - wiceprezesa „Sokoła”,
3. Maksymiliana Słuszkiewicza - członka „Sokoła”- burmistrza Sanoka do 1939 r.,
którzy w pierwszych dniach wojny zostali wywiezieni do hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Weimar-Buchenwald, skąd już nie powrócili.
Zadanie zrealizowane zostało w czasie obchodów 125-lecia powstania TG „Sokół” w Sanoku. Tablica została odsłonięta w dniu 7.06.2014 r przez córkę Barbarę Liburę i wnuczkę Annę, Maksymiliana Słuszkiewicza oraz Bronisława Kielara – prezesa TG „Sokół” w Sanoku. Poświęcenia tablicy dokonali czcigodni duchowni: - ks. prałat dr Andrzej Skiba – proboszcz Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku,
- ks. prałat Feliks Kwaśny – wieloletni proboszcz Parafii Chrystusa Króla – Honorowy Obywatel K.W.M. Sanoka,
- o. por. Andrzej Deptuch – franciszkanin – działał w AK, w WiN. Aresztowany, prześladowany, więziony i torturowany przez władze komunistyczne PRL – ur. w 1919 r.,
- ks. Andrzej Szkoła – proboszcz Parafii Chrystusa Króla.
Przed powieszeniem tablicy, został odnowiony ogródek, rzeźba sokoła i ściana wokół rzeźby.
Bronisław Kielar