2011.06.16
DOM SOKOŁA – kalendarium
Zdjęcia – DOM SOKOŁA: https://www.youtube.com/watch?v=NBtvpFOCrN4&feature=share
1889.06.28 - pierwsze Walne Zgromadzenie utworzonego sanockiego „Sokoła”, na którym wybrano władze w składzie:
- Karol Petelenz – prezes – dyr. gimnazjum, dr Jan Radek – zastępca prezesa – lekarz powiatowy, Roman Vetulani – sekretarz – prof. gimnazjalny, Stanisław Biega – sekretarz – nauczyciel gimnastyki i bibliotekarz, Feliks Giela – podskarbi, Ignacy Morawiecki – wydziałowy, Kazimierz Lipiński - zastępca wydziałowego, Ludwik Salo - zastępca wydziałowego, Albin Świtalski - zastępca wydziałowego, dr Lemer Tytus – zastępca wydziałowego, dr Karol Zaleski - zastępca wydziałowego, Józef Wilecki - zastępca wydziałowego.
(Przyjmujemy ten dzień jako dzień powstania TG „Sokół” w Sanoku)
1896.11.19 - Rada Miejska Sanoka uchwala przekazać na rzecz TG „Sokół” w Sanoku część ogrodu publicznego pod gmach „Sokoła”. Przewodniczył burmistrz Cyryl Ładyżyński.
1899.06.28 – Poświęcenie kamienia węgielnego. Budynek sokolni wybudowali członkowie Towarzystwa w okresie zaborów, kiedy to na mapie nie było Polski. Było jednak wielu Polaków, którzy myśleli o niepodległości i czynili wszystko aby ją odzyskać. Kilka miesięcy później, 29 listopada, poświęcono i otwarto salę gimnastyczną, a już w r. 1900 „Sokół” wprowadzoił się do własnej sali. Jak na tamte czasy było to niespotykane tempo realizacji inwestycji.
Koszt budowy budynku z przyrządami, sceną i urządzeniem wewnętrznym miały wynieść około 17 700 złr. (wg. sprawozdania 1899)
1907 – Oficjalnie oddanie Domu Sokoła do użytku.
1911 - w sali „Sokoła” został uruchomiony stały teatr elektryczny (kinoteatr – dzisiaj kino). Prąd wytwarzał zainstalowany agregat.
1914 - sala „Sokoła” wykorzystywana była przede wszystkim do ćwiczeń Stałej Drużyny Sokolej, do ćwiczeń wojskowych. Odbywały się one pod kierownictwem druha kpt. Franciszka Stoka. Prowadzone były również ćwiczenia polowe wraz z innymi Towarzystwami niepodległościowymi, a w szczególności z Drużynami Bartoszowymi.
1914 - przygotowania do obchodu 25-lecia istnienia TG „Sokół” w Sanoku zostały przerwane przez wybuch I wojny światowej.
1914-1915 - budynek w czasie inwazji rosyjskiej używany był na cele wojskowe. W sali gimnastycznej odprawiano nabożeństwa prawosławne. Po powrocie wojsk austriackich budynek służył także celom wojskowym. W lipcu 1915 r. druhowi prezesowi Adamowi Pytlowi udało się odzyskać budynek, który tylko od czasu do czasu oddawano do użytku wojska.
Nadszedł rok 1918, rozpadły się 3 wrogie mocarstwa.
Z chaosu wojennego wyłania się Wolna, Zjednoczona i Niepodległa Polska.
Powstało znowu Państwo Polskie.
Odradzał się również sanocki „Sokół”.
31 października/1listopada 1918 r. dh Adam Pytel z ramienia „Komitetu Samoobrony Narodowej” i jako prezes „Sokoła” uczestniczył w przejmowaniu władzy z rąk austriackiego zaborcy wraz z dr. Wojciechem Ślączką prezesem „Komitetu Samoobrony Narodowej”, kpt. Adamem Kurką, kpt. Franciszkiem Stokiem, kpt. Eugeniuszem Hoffmanem, dh. Marianem Szajną, dh. Feliksem Gielą, Adolfem Bendelą, dh. Michałem Słuszkiewiczem, dh. dr. Karolem Zaleskim, dh. Tomaszem Rozumem oraz burmistrzem miasta Sanoka dh. dr. Pawłem Biedką. Dowódcą jednostki austriackiej był Ukrainiec – płk. Maksymowicz, który miał pod dowództwem ok. 1000 żołnierzy, w tym 600 Czechów, 300 Niemców, Ukraińców i innych.
Z budynku „Sokoła” 1 listopada 1918 r. wyszły na ulice miasta pierwsze polskie patrole wojskowe.
1920.02.06 - po długiej przerwie wojennej, trwającej od 1914 r. zwołano Walne Zgromadzenie członków. Wybrano władze:
Adam Pytel – prezes, dr Emil Gaweł – I z-ca, Adam Bratro – II z-ca, Witold Dąbrowski – sekretarz i z-ca naczelnika, Zygmunt Tomaszewski – z-ca sekretarza i z-ca bibliotekarza, Tadeusz Dworski – skarbnik, Józef Moskal – z-ca skarbnika, Maryan Szajna – naczelnik i gospodarz, Stanisław Budweil – z-ca gospodarza, Mieczysław Strojek – bibliotekarz, Feliks Giela, dr Józef Kurasiewicz, Franciszek Stok – komendant stałej drużyny sokolej, Michał Drwięga - burgrabia, Witold Dąbrowski - komendant Skautu, dr Józef Kurasiewicz - lekarz Towarzystwa, ks. Szymon Korpak - kapelan, Władysław Konik – chorąży.
Delegaci do Zarządu Okręgu: Adam Pytel, dr Emil Gaweł, Witold Dąbrowski, Tadeusz Dworski, Maryan Szajna, Franciszek Stok.
Pomimo osiągnięcia najważniejszego celu – odzyskano niepodległość – energicznie rozpoczęto usuwanie zniszczeń budynku i sprzętu. Z inicjatywy dha prezesa Adama Pytla odnowiono i odmalowano wszystkie wewnętrzne pomieszczenia, najpiękniej salę gimnastyczną, odświeżono kurtynę i scenę, przyprowadzono do porządku kulisy, uzupełniono i poprawiono przyrządy gimnastyczne, przebudowano magazyn, służący do przechowywania rekwizytów scenicznych, odnowiono kręgielnie i zakupiono znaczną ilość krzeseł. Na zewnątrz również gmach odnowiono.
W późniejszych latach uporządkowano bibliotekę (ponad 1500 tomów), urządzono na sposób przedwojenny czytelnię (1925), zorganizowano „Kółko Dramatyczne” (1923). Po otrzymaniu od Miasta placu poza dawną kręgielnią (1925) przekształcono go na nowe obszerne boisko, a w 1929 roku poświęcono je i oddano do użytku publicznego (obecnie parking na byłym lodowisku).
Na miejscu dawnego boiska urządzono kort tenisowy (obecnie parking za kioskiem).
1921 - przeniesienie Związku Polskich Towarzystw Gimnastycznych Sokolich ze Lwowa do Warszawy. Lwów stał się stolicą Dzielnicy Małopolskiej, a Sanokowi przypadła godność stolicy Okręgu sokolego, do którego przystąpiły gniazda w Ustrzykach, Lesku, Zagórzu, Brzozowie i Pisarowcach.
1928 - dla upamiętnienia dziesiątej rocznicy odzyskania niepodległości i wymarszu pierwszych polskich patroli z sanockiego „Sokoła” Komitet Obywatelski ufundował tablicę marmurową i umieścił ją na frontowej ścianie budynku.
Gdy nastała II wojna światowa tablicę zdjęto, ukryto i przechowano w Muzeum Historycznym w Sanoku.
1928 - w budynku zainstalowano światło elektryczne.
Przez krótki okres działa mało dochodowe przedsiębiorstwo kinowe „Diwana”, którego „Sokół” był akcjonariuszem.
W latach trzydziestych Towarzystwo zaliczane było do najpoważniejszych organizacji mających za cel rozwój życia umysłowego i sportowego.
Kwitło w „Sokole” życie towarzyskie: urządzano zabawy i wieczorki taneczne oraz różne imprezy świąteczne i okolicznościowe, działało „Kółko Dramatyczne”, ślizgawka, tenis, kręgielnia oraz czytelnia i biblioteka.
„Sokół” uczestniczył w wielu uroczystościach zewnętrznych państwowych i narodowych. Organizowane były zloty w Sanoku i innych miastach.
1939 - w 50 rocznicę swojego istnienia, sanocki „Sokół” łączy się z całym narodem, stawia swój sztandar obok sztandaru Armii Narodowej i ślubuje Rzeczpospolitej dać swoich najlepszych i najliczniejszych druhów na Jej potrzeby w wojnie.
1939.09 - okupant niemiecki (dowództwo I Dywizji Górskiej) po zajęciu miasta wyznaczył 10 zakładników spośród powszechnie szanowanych obywateli Sanoka, m.in. dra Jerzego Pietrzkiewicza – prezesa TG „Sokół”, dra Zygmunta Kruszelnickiego – wiceprezesa TG „Sokół”, Maksymiliana Słuszkiewicza – burmistrza, Antoniego Nabywańca. Zostali oni wywiezieni do obozów Rzeszy, skąd już nie powrócili.
Budynek, na którym umieszczono napis STADT HALLE (SALA MIEJSKA), wykorzystywany był przez całą wojnę przez okupanta.
Pierwsze oddziały radzieckie wkroczyły do Sanoka 3 sierpnia 1944 r. Ostatecznie wyparły z Sanoka wojsko niemieckie 9 sierpnia.
1945.09.01 - wybór Tymczasowego Zarządu „Sokoła”.
1946.01.13 - Tadeusz Wojtowicz i Władysław Fastnacht zorganizowali Walne Zgromadzenie, na które przybyło 52 osoby.
1945.12.14 - Miejska Rada Narodowa uchwaliła oddać gmach „Sokoła”, dotychczas administrowany przez Zarząd Miejski – Towarzystwu.
„Sokół” wprowadził się do swojego budynku, w którym jednak Wojskowe Przedsiębiorstwo Kinowe „Kino Podhalanka w Sanoku”, bez zgody Towarzystwa, zajmuje salę gimnastyczną na Kino.
Szybko okazało się, że o kontynuowaniu działalności Towarzystwa nie mogło być mowy.
1946.02.26 - Sanocki „Sokół” zawiadamia Związek TG ”Sokół” w Krakowie o objęciu w posiadanie budynku, o rozpoczęciu pracy z młodzieżą oraz o wyborze Zarządu w składzie:
Antoni Marończyk - prezes, Władysław Fastnacht – wiceprezes, Zygfryd Gölis - wiceprezes, Stanisław Pirożyński - naczelnik, Emil Teodorowicz - sekretarz, Mieczysław Malikowski - skarbnik, Ludwik Patała – gospodarz oraz członkowie Zarzadu: Zofia Pirożyńska, Władysław Kucawski, Franciszek Moszoro, Kazimierz Stropek, Zygmunta Słuszkiewicz, Leopold Szwarc, Jan Wójcik, Adam Bieniasz, Stanisław Chytła.
1946 - za miesiąc marzec składki członkowskie zapłaciło 179 osób.
1946.03.06 – Urząd Wojewódzki Rzeszowski, Wydział Społeczno-Polityczny odmawia zarejestrowania Towarzystwa, ponieważ członkowie „Sokoła” mogą zrzeszać się w organizacjach Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, które mają być utworzone.
1947.11.25 – Urząd Wojewódzki Rzeszowski, Wydział Samorządowy przekazuje „Kino Sokół w Sanoku” – „Towarzystwu Przyjaciół Żołnierza”.
1949.03.24 - Decyzja Urzędu Wojewódzkiego Rzeszowskiego o likwidacji TG „Sokół” w Sanoku.
1949.11.23 – likwidator, adwokat dr Tadeusz Trendota sporządza protokół przekazujący majątek TG „Sokół” na rzecz Zarządu Gminy w Sanoku, po bezprawnej likwidacji Towarzystwa. W protokole ujęto nieruchomości przy ul. Mickiewicza w raz z budynkiem oraz inwentarz ruchomy.
Nie stwierdzono żadnych wierzytelności, ani też długów.
W związku z odmową zarejestrowania Towarzystwa - następuje bardzo długa przerwa w działalności.
Budynek „Sokoła”, na wiele lat przechodzi w ręce Przedsiębiorstwa Państwowego, Centrali Wynajmu Filmów, Oddział w Rzeszowie - firmy prowadzącej Kino „Pokój”.
1990.12.31 - kino „Pokój” zostaje zamknięte z powodu likwidacji Państwowego Przedsiębiorstwa Kinematografii.
1992.09.03 - Działka pod budynkiem zostaje wpisana na podstawie decyzji komunalizacyjnej Wojewody Krośnieńskiego (podjętej z rażącym naruszeniem prawa) do księgi wieczystej KW nr 47343.
1992.07.01 – 1993.01.31 - kino prowadzone było przez Spółkę Cywilną Wanda Kozłowska – Marek Szostak.
1993.08.01 - 2001 - budynek dzierżawiony był Spółce „Sukcesor” Janusz Stabryła – Andrzej Kotulski gdzie prowadzono kawiarnię „Park” i kino „Pokój”.
1999 - od ujawnienia faktu przechowywania sztandaru „Sokoła”, przez Teresę Dalską i jej córkę Annę Kindlarską-Dalską rozpoczęły się działania o reaktywowanie Towarzystwa.
2000.03.04 - Rejestracja Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół" w Sanoku przez Sąd Okręgowy w Krośnie. PTG „Sokół” nie mogło być jednak uznane za następcę prawnego przedwojennego „Sokoła” ze względów formalnych.
2000.11.27– pierwsza prośba kierowana przez PTG „Sokół” w Sanoku do władz Miasta o zwrot nieruchomości. Prośby Towarzystwa nie znalazły poparcia u burmistrza Zbigniewa Daszyka, Zarządu Miasta i Rady Miasta. Władze miasta nie zwróciły nieruchomości Towarzystwu ale podjęły działania w kierunku przeprowadzenia remontu i zagospodarowania budynku.
2002.04.03 – Umowa dzierżawy budynku zawarta do dnia 2.04.2017 r. między Gminą Miasta Sanoka, a Firmą Handlowo-Usługową Beata Amarowicz.
2004.07.11 - na zebraniu zorganizowanym w domu Ludmiły i Zbigniewa Kazimierza Patałów, na którym postanowiono reaktywować Towarzystwo obecni byli przedwojenni członkowie: Maria Czerepaniak, Janina Maczek, Zofia Sarkady, Ludmiła Schmidt, Janina Stefańska, Hipolit Zygmunt Keller, Zbigniew Kazimierz Patała oraz Ludmiła Patała, Eugeniusz Czerepaniak, Bronisław Kielar, Barbara Milczanowska, Paweł Sebastiański.
2004.09.16 - wybrano Zarząd w składzie: Zbigniew Kazimierz Patała – prezes, Hipolit Zygmunt Keller - wiceprezes, Janina Maczek - sekretarz, Zofia Sarkady - skarbnik, Maria Czerepaniak - członek, Janina Stefańska - członek, Ludmiła Schmidt – przewodnicząca Komisji Rewizyjnej.
2005.05.25 - wpis do rejestru KRS pod numerem 234935 Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w Sądzie Rejonowym w Rzeszowie.
Towarzystwo zostało uznane przez MSWiA za następcę prawnego przedwojennego „Sokoła”.
Decyzje MSWiA
unieważniające likwidację „Sokoła” i komunalizację nieruchomości „Sokoła”
25.03.2004 r. – MSWiA decyzją (ZK-VI-432/03/1) postanawia stwierdzić nieważność decyzji U.W. Wydz. Społeczno-Polityczny w Rzeszowie z dnia 6.03.1946 r., na mocy której odmówiono zarejestrowania Stowarzyszenia pn. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku.
Odmowa stanowiła nie tylko naruszenie Prawa o stowarzyszeniach, ale również naruszało konstytucyjną wolność zrzeszania się.
Decyzja została wydana z rażącym naruszeniem prawa, a ponieważ nie wywołała nieodwracalnych skutków prawnych możliwe jest stwierdzenie jej nieważności.
8.11.2006 r. – MSWiA decyzją nr 12/2006 postanawia stwierdzić nieważność decyzji U.W. Wydz. Społeczno-Polityczny w Rzeszowie z dnia 24.03.1949 r., L.SPS.I/528/49.- likwidującej TG „Sokół” w Sanoku.
Decyzja wydana została z rażącym naruszeniem prawa, ponieważ treść decyzji pozostaje w sprzeczności z treścią przepisu prawa i charakter tego naruszenia powoduje, że decyzja ta nie może być akceptowana jako akt wydany przez organ państwa.
15.11.2007 r. – Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddala skargę Gminy Miasta Sanoka i utrzymuje w mocy decyzję MSWiA unieważniającą decyzję z dnia 24.03.19949 r. likwidującą „Sokoła”.
30.07.2008 r. – decyzją nr 506 MSWiA stwierdza nieważność decyzji komunalizacyjnej z dnia 30 czerwca 1993 r. dot. działki 1121/2 o pow. 4928 m2 (byłe lodowisko)
Po rozpatrzeniu wniosku MSWiA podaje m.in.: Nieruchomość zabudowana składająca się z pgr 25/26 i pb 451 została przejęta protokołem z dnia 23.11.1949 r. wraz z całym majątkiem ruchomym TG „Sokół” w Sanoku, na rzecz Skarbu Państwa (Zarządu Miejskiego w Sanoku). Wcześniej jednak decyzją z 6.03.1946 r. odmówiono zarejestrowania TG „Sokół” w Sanoku.
MSWiA uznał obie decyzje za wydane z rażącym naruszeniem prawa.
Dalej czytamy: Stwierdzenie nieważności decyzji ostatecznej wywołuje bowiem skutek prawny ex tunc, tzn. od dnia wydania aktu administracyjnego, który podlega unieważnieniu. Następuje restitutio in integrum, tzn. przywrócenie do stanu poprzedniego, obowiązującego przed wydaniem aktu, którego nieważność stwierdzono, tak , jak gdyby tego aktu nigdy nie było.
Przed 10.05.1990 r. Skarb Państwa nie nabył nieruchomości, a jedynie posługiwał się wadliwym tytułem własności uzyskanym z naruszeniem prawa. Przekazanie na rzecz Miasta Sanoka własności nieruchomości, która nie należała w dniu 27.05.1990 r. do Skarbu Państwa stanowi rażące naruszenie prawa.
12.12.2008 r. – decyzją nr 790 MSWiA utrzymuje w mocy decyzję nr 506 – po odwołaniu się Burmistrza (w uzasadnieniu czytamy m.in.: „w dniu komunalizacji przedmiotowa nieruchomość nie należała do Skarbu Państwa lecz do TG „Sokół” w Sanoku”),
2010.02.15 - Prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Sanoku (SSR Elżbieta Starzychowicz-Świerczak), który przywraca nieruchomości „Sokołowi”.
Zakończony został kolejny ważny etap w historii „Sokoła”.
2010.04.31 – Miasto przekazuje budynek „Sokołowi”.
2011.02.21 – „Sokół” przejmuje lokal na I piętrze gdzie przeprowadza kapitalny remont.
2011.05.21 – po 65 latach przerwy zorganizowano pierwsze zebranie Zarządu TG „Sokół”, w swoim pomieszczeniu.
2011.05.02 – Burmistrz Miasta Sanoka Wojciech Blecharczyk, po roku od przekazania „Sokołowi” budynku, wnosi pozew (I Nc 9/11, I C 457/11), do Sądu Okręgowego w Krośnie o zwrot kosztów remontu budynku „Sokoła” w wysokości 190 527,22 zł mimo, że Miasto z tytułu dzierżawy budynku za okres od 3.04.2002 r. do 30.04.2010 r. otrzymało 484 545,94 zł.
Remont był przeprowadzony w latach 2002 – 2006 przez Dzierżawcę budynku, a nie przez Miasto.
2011.12.19 – na 2 rozprawie, Burmistrz Miasta Sanoka składa wniosek o wycenę budynku w momencie przekazania go przez Miasto „Sokołowi” w dniu 30.04.2010 r. Sąd (SSO Edyta Piertaszewska) odłożył rozprawę i powołał biegłego.
sokol@sokolsanok.pl
Styczeń 2012 r.
Bronisław Kielar
