Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku

2009.11.17

Sanoczanie 1

SANOCZANIE:

1. Aital Witoszyński 1846 - 1913

2. Adam Pytel 1856 - 1928

3. Stanisław Biega 1862 - 1923

4. Tadeusz Malawski 1875 - 1944

AITAL WITOSZYŃSKI 1846 - 1913

aital_witoszynski_02

altal_witoszynski_2_400

Aital Witoszyński urodził się 25 października 1846 r. w Wołczy Dolnej, w dekanacie Stara Sól, w okręgu starosamborowskim, jako syn Piotra Witoszyńskiego, księdza grekokatolickiego[1] i Antoniny Nosalewicz[2].

Wołcza Dolna znajdowała się 19 kilometrów na płn.-zach. od Starego Miasta. W 1890 r. było w tej miejscowości 124 domy, 701 mieszkańców (574 greko-katolików, 118 rzymsko-katolików, 37 izraelitów; 611 Rusinów i 116 Polaków). We wsi była wówczas jedna cerkiew, kasa pożyczkowa oraz szkoła 1-klasowa[3]. W 1880 r. w Starej Soli było 1347 mieszkańców (1063 Rusinów, 261 Polaków i 13 Niemców). W miejscowości były trzy cerkwie. Do dekanatu należały parafie: Bukowa, Bilicz, Humieniec, Laszki Murowane, Rakowa, Rozsochy, Suszyca Wielka, Terło, Felsztyn, Chyrów, Czaple, Wołcza Dolna, Wojatycze i Wykoty[4].

Nie wiadomo dokładnie w którym roku Witoszyński przybył do Sanoka. W 1875 r. wchodził już w skład Rady Miejskiej. W tym roku figuruje też jako naczelnik filii banku[5] . Dnia 12 listopada 1875 r. wniósł prośbę do władz miasta o przyjęcie do gminy miasta Sanoka. Następnie starał się o wynajęcie piętra w domu miejskim pod nr 86 na kancelarię adwokacką[6].

Witoszyński zawarł związek małżeński z Matyldą Reck, córką Jana i Julianny Postel, urodzoną w 1856 r.[7]. W Sanoku urodziły się jego dzieci: syn Roman (26 września 1874 r.) i córka Maria Jadwiga (27 września 1876 r.)[8].

Witoszyńscy zakupili od Marii Pollak 28 września 1881 r. realność pod nr 66 w Sanoku i zamieszkali w mieście na stałe[9]. Dom ten sprzedali następnie Tani i Jakubowi Türkelom (24 stycznia 1907 r.), zakupując większą posiadłość w Sanoku[10]. Witoszyńscy należeli do zamożnych mieszkańców miasta.

Syn Aitala Witoszyńskiego Roman poszedł w ślady ojca. Studiował prawo, następnie pracował jako radca skarbowy w Krajowej Dyrekcji Skarbu we Lwowie, potem kom. Skarbu w Tarnowie oraz jako sekretarz skarbu w c.k. Krajowej Dyrekcji Skarbu we Lwowie[11]. W 1911 r. podjął pracę w c.k. Sądzie Powiatowym w Lesku, jako adwokat[12]. Dnia 25 kwietnia 1903 r. poślubił Marię Tomek (córkę Ferdynanda i Eugenii Michalewskiej)[13].

Córka Maria Jadwiga Witoszyńską (z pierwszego małżeństwa Hubrich), 29 lipca 1905 r., poślubiła Tadeusza Bronisława Malawskiego[14].

Małżonkowie Malawscy zamieszkali w dużym domu, liczącym aż 11 pokoi pod nr 66 przy ul. Jagiellońskiej w Sanoku[15]. Dnia 5 czerwca 1906 r. urodził się im pierwszy syn– Jerzy Alojzy[16]. Drugi syn-Marek Józef przyszedł na świat 17 sierpnia 1910 r.[17].

M. J. Malawska wyznania greko-katolickiego, pod wpływem męża, 8 listopada 1908 r., wstąpiła do kościoła katolickiego[18]. Była gorliwą katoliczką aktywnie uczestniczącą w życiu sanockiej parafii. Należała do większości towarzystw katolickich, jakie działały wówczas w mieście. Witoszyńska była kobietą wykształconą, pełną wdzięku i uroku osobistego. Interesowała się malarstwem, rzeźbą, historią sztuki i filozofią. Sama malowała obrazy akwarelą oraz szkice ołówkiem i pastelami. Czytała dzieła filozofów francuskich, interesowała się poezją, znała wiele języków obcych. Dużo podróżowała, obracała się w sferach kulturalnych Europy. Zwiedziła Anglię, Francję, Włochy, często bywała we Wiedniu i Petersburgu, skąd przywoziła książki zakupywane w tamtejszych antykwariatach, księgarniach oraz na aukcjach. W listach do matki opisywała barwne życie kulturalne europejskich miast[19].

Po śmierci Matyldy Witoszyńskiej (18 grudnia 1917 r.)[20], między rodzeństwem dochodziło do licznych nieporozumień w kwestiach majątkowych. W końcu Maria Jadwiga Malawska odkupiła w 1918 r. rodzinny dom od swojego brata dr Romana Witoszyńskiego, zamieszkałego na stałe w Lesku[21].

Aital Witoszyński, jako adwokat, związany był z sanockim sądownictwem.

Stopień administracyjny sanockiego sądu zależał od podziału administracyjnego Galicji. Początkowo w Sanoku sąd był cyrkularny, następnie powiatowy. Zakres jego działania był ograniczony. Od 1867 r. naczelnikiem Sądu Powiatowego w Sanoku był Ludwik Felsztyński.

W 1872 r. funkcję naczelnika sprawował Adolf Herdliczka, a adiunktami byli: Henryk Alscher, Józef Łach, Włodzimierz Buczacki. W następnych latach pojawiły się kancelarie adwokackie i biura notarialne. Notariuszem sanockim był przez dłuższy czas Teofil Lewicki. Po 1888 r. pracę w tym zawodzie rozpoczął Alojzy Schneider, od 1897 r. Antoni Puszczyński i Antoni Kukurewicz. Adwokatami w Sanoku do 1877 r. byli Stanisław Bielański i Stanisław Schmiet, od roku 1884 kancelarię adwokacką prowadzili dr Aleksander Iskrzycki i dr Jan Gaweł. Po utworzeniu sądu obwodowego liczba adwokatów wzrosła. W 1888 r. kancelarie otworzyli: Aron Affe, Józef Flakowicz, Erazm Łobaczewski, Wojciech Ślączka, w 1897: Adolf Bendel, Artur Goldhammer, w 1902: Jan Staruszkiewicz, Antoni Bośniacki, Paweł Biedka, w 1908 r.: Wilhelm Eichel, Salo Hoeniger, Natan Nebenzahl, Arnold Reich, Aleksander Sawiuk, Jonas Spiegel i Efroim Weidmann[22].

Przez wiele lat A. Witoszyński pełnił funkcję radnego. Był sprawozdawcą Komisji Finansowej[23] oraz członkiem Rady Szkolnej Okręgowej w Sanoku[24]. Zajmował również stanowisko wiceburmistrza (od maja 1879 r.)[25], a w latach 1898-1905 burmistrza tego miasta. Przed Witoszyńskim w okresie autonomii, stanowisko burmistrza pełnili kolejno: Erazm Łobaczewski (1867-1868), Jan Okołowicz (1868-1872), Cyryl de Jaxa Ładyżyński (1872-1897). Dnia 22 grudnia 1898 r. jednomyślnie wybrano go burmistrzem Sanoka, zastępcą był wówczas Artur Goldhammer[26].

Za kadencji Witoszyńskiego poruszana była m in. sprawa budowy nowych stałych koszar wojskowych dla jednego batalionu piechoty[27]. W 1899 r. poszerzono granicę zabudowy miasta w kierunku północnym oraz wytyczono kilka nowych ulic. W 1899 r. oddano do użytku nowo wybudowaną Szkołę Wydziałową oraz kontynuowano prace przy urządzeniu ogrodu publicznego. Burmistrz wspierał finansowo budowę pomnika Tadeusza Kościuszki. W 1900 r. opracowano i zatwierdzono statut Kasy Oszczędności, którą powołano do życia 18 grudnia 1903 r. Zbudowano nową targowicę oraz rozbudowano rzeźnię miejską[28].

Rządy Witoszyńskiego w Sanoku zakończyły się wielkim skandalem. Został oskarżony o malwersacje finansowe i zmuszony do dymisji, poprzedzonej długotrwałym procesem sądowym[29].

Związek Towarzystw Zarobkowo-Gospodarczych zainteresował się stanem powiatowego Towarzystwa Zaliczkowego w Sanoku, gdzie odkryto pewne nieprawidłowości.

Burmistrz miał wpłacić na rzecz Towarzystwa Zaliczkowego 24000 koron. Pieniądze te jednak z niewyjaśnionych przyczyn przepadły. Garczyński oświadczył, że Witoszyński jest złodziejem i to bezpośrednie oskarżenie zaważyło o procesie sądowym[30].

Wobec tego stwierdzono, że Witoszyński powinien zrezygnować ze stanowiska burmistrza. Po licznych naleganiach radnych, burmistrz zdecydował się udać się na kilkumiesięczny urlop. Jednak ze względu na śledztwo urlopu mu nie udzielono. Witoszyński, w związku z tym, urlop przydzielił sobie sam i opuścił miasto. Po powrocie nadal pozostawał na piastowanym stanowisku, przedstawionymi mu zarzutami zupełnie się nie przejmując.

Na posiedzeniu Rady w dniu 31 października 1904 r. Radni z I Koła zaprotestowali przeciwko przewodnictwu Witoszyńskiego, demonstracyjnie opuszczając salę. Zarządali zwołania specjalnej komisji, do wyjaśnienia sprawy burmistrza, w skład której mieli wejść radni: Jan Staruszkiewicz, Antoni Kwiatkowski i Antoni Niedenthal[31]. W piśmie wysłanym do burmistrza stwierdzono: urzędowanie p. burmistrza jest dla miasta szkodliwe, a dla nich samych ubliżające[32].

Na kolejnym posiedzeniu Rady Miejskiej w dniu 21 grudnia 1904 r. doszło do dalszych protestów. Witoszyński, który uznany został za skompromitowanego, nie poczuwał się do winy i nadal stał na czele Rady. Zdołał zgromadzić 2/3 radnych, którzy byli mu przychylni[33]. Na kolejnych posiedzeniach udało mu się uchwalić budżet na rok 1905 r. Komisja do zbadania sprawy malwersacji Witoszyńskiego pod przewodnictwem Jana Staruszkiewicza przedłożyła sprawozdanie w dniu 1 grudnia 1904 r. [34]. Dnia 28 grudnia Witoszyński, wobec publicznych napastliwych oskarżeń, podał Adama Pytla do sądu[35]. Ostateczna rezygnacja burmistrza A. Witoszyńskiego z urzędu nastąpiła 13 lutego 1905[36]. W dniu 25 lutego 1905 r. zapadł wyrok w jego sprawie, który jednak nie orzekał jednoznacznie o winie byłego burmistrza [37]. Po tym skandalu Witoszyński wycofał się z życia miasta. Zmarł w Sanoku 9 czerwca 1913 r.[38].

[1] Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1850, Lwów 1850 , s. 504.

[2] Akt urodzenia Aitala Witoszyńskiego z 1846 r. (w posiadaniu autorki).

[3] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom XIII, red. F. Sulimierski, Warszawa 1893, s. 860.

[4] Słownik…, tom XI, Warszawa 1890, s. 222-225.

[5] Archiwum Muzeum Historycznego w Sanoku, teczka nr 597: Księga przynależności do gminy Królewskiego wolnego Miasta Sanoka (wykaz alfabetyczny nazwisk).

[6]Archiwum Państwowe w Rzeszowie Oddział w Sanoku, zes. 135: Akta miasta Sanoka z lat 1792-1950,
syg. 25: Księga uchwał Rady Miejskiej 1874-1875, s. 236.

[7] Akt urodzenia Matyldy Reck z 1856 r. (w posiadaniu autorki).

[8] AP w Rzeszowie OS, zes. 492: Akta stanu cywilnego Parafii Greckokatolickiej w Sanoku 1784-1945, syg. 3: Księga urodzeń 1835-1877, s. 121-122.

[9] Kontrakt kupna i sprzedaży zawarty między Marią Pollak a Aitalem Witoszyńskim z dnia 28 września 1881 r. Uwierzytelniony odpis ze zbiorów dokumentów. Tom III lp. 23 urzędu ksiąg gruntowych C.K. Sądu Powiatowego w Sanoku, (dokument w posiadaniu autorki).

[10] Kontrakt kupna i sprzedaży zawarty między Matyldą Witoszyńską a Jakubem i Tanią Türkel z dnia 24 stycznia 1907 r., ibidem.

[11]Szematyzm…, 1881, s. 136; Szematyzm…, 1884, s.142; Szematyzm…, 1897, s. 159; Szematyzm…, 1905, s. 202.

[12] Szematyzm…,1911, s. 144; Szematyzm…, 1912, s.139, 142.

[13] AP w Rzeszowie OS, zes. 491: Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Sanoku 1890-1945, syg. 2: Księga małżeństw 1888-1905, s. 204.

[14] Akt zawarcia małżeństwa między Tadeuszem Malawskim a Marią Jadwigą Witoszyńską Hubrich; Listy Marii Jadwigi Witoszyńskiej z lat 1903-1905, (dokumenty w posiadaniu autorki).

[15] AP w Rzeszowie OS, zes. 135, syg. 503: Wykaz ulic i mieszkań w mieście Sanoku 1931, s. 37; syg. 401: Sprawy związane z wyborami do Sejmu i Senatu (listy wyborców) 1927-1928, k. 6.

[16] Urząd Stanu Cywilnego w Sanoku, Akt urodzenia Jerzego Alojzego Malawskiego 1906 r.

[17] Ibidem, Akt urodzenia Marka Józefa Malawskiego 1910 r.

[18] Poświadczenie wstąpienia do kościoła rzymsko-katolickiego Marii Jadwigi Malawskiej z domu Witoszyńskiej 1908 r., (w posiadaniu autorki).

[19]Listy Matyldy Witoszyńskiej do Marii Jadwigi Witoszyńskiej, ibidem.

[20] Akt zgonu Matyldy Witoszyńskiej z domu Reck zmarłej 18 grudnia 1917 r. w Sanoku, ibidem.

[21] Kontrakt kupna i sprzedaży między Romanem Witoszyńskim a Marią Jadwigą Malawską z Witoszyńskich z 26 lutego 1918 r., ibidem.

[22] A. Zieleniecki, Sanok siedzibą organów państwowych i samorządowych,W: Sanok: dzieje miasta, pod red. F. Kiryka, Kraków 1995, s. 361-363.

[23] AP w Rzeszowie OS, zes. 135, syg. 26: Księga Uchwał Rady Miejskiej Sanockiej 1878-1881, k. 66.

[24] Ibidem, syg. 161: Protokoły z posiedzeń Rady Miejskiej miasta Sanoka z lat 1898-1899, k. 205.

[25] Ibidem, syg. 26, s. 110.

[26] Ibidem, syg. 154: Księga Uchwał Rady Miejskiej 1893-1900: XVI Posiedzenie RM z dnia 22 grudnia 1898, s. 332.

[27]Ibidem, syg. 155: Księga Uchwał Rady Miejskiej 1900-1907, s. 24.

[28] E. Zając, Szkice z dziejów Sanoka, cz.1., Sanok 1998, s. 102.

[29]AP w Rzeszowie OS, zes. 135, syg. 155, s. 262-263; s. 265; s. 267-268; s. 270-271; s. 281; syg. 163: Protokoły posiedzeń Rady miejskiej miasta Sanoka 1903-1904, s. 190.

[30] „Gazeta Sanocka” 1905, nr 53, s.2.

[31] „Gazeta Sanocka” 1904, nr 46, s.2.

[32] „Gazeta Sanocka” 1904, nr 52, s.2.

[33] „Gazeta Sanocka” 1904, nr 52, s.2.

[34] „Gazeta Sanocka” 1905, nr 54, s.2.

[35] „Gazeta Sanocka” 1905, nr 57, s.2.

[36] AP w Rzeszowie OS, zes. 135, syg. 183: Protokoły z posiedzeń Magistratu w Sanoku 1903-1905, s. 252.

[37] „Gazeta Sanocka” 1905, nr 61, s.2.

[38] USC w Sanoku, Akt zgonu Aitala Witoszyńskiego 1913.

Anna Sebastiańska

ADAM PYTEL 1856 - 1928

pytel_400Adam Pytel – prezes TG „Sokół” w latach 1909 – 1911, 1914 – 1918, 1918 – 1927.

Absolwent Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego i germanistyki na Uniwersytecie Wiedeńskim.

Nauczyciel w szkołach w Samborze, Krakowie i Sanoku.

Dyrektor Gimnazjum w latach 1913 – 1917.

31 października 1918 r. Adam Pytel z ramienia „Komitetu Samoobrony Narodowej” i jako prezes „Sokoła” uczestniczył w przejmowaniu władzy z rąk zaborcy.

Redaktor „Tygodnika Ziemi Sanockiej”.

Burmistrz Miasta Sanoka 18.09.1924 r. – 12.01.1928 r.

Zmarł 30.10.1928 r. - pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Sanoku.

Paweł Sebastiański

STANISŁAW BIEGA 1862 – 1923

1919_stanis322aw_biea_400

Stanisław Biega - jeden z najbardziej aktywnych członków „Sokoła”, delegat Związku, wykwalifikowany nauczyciel gimnastyki i bibliotekarz. Urodził się 13 grudnia 1862 r. w Sanoku jako syn Jana i Antoniny z Czekańskich. W 1882 r. ukończył gimnazjum w Przemyślu. Studiował na Wydziale Prawa w Krakowie. W 1887 r. wstąpił do Służby Skarbowej w Dyrekcji Okręgu Skarbowego w Sanoku, skąd w 1903 r. przeniesiony został do Kołomyi. W 1905 r. jako starszy komisarz Skarbu przeszedł w stan spoczynku. Wchodził w skład redakcji „Słowa Polskiego” we Lwowie, gdzie pozostał do czerwca 1915 r.

Biega był członkiem Ligi Narodowej, działaczem „Sokoła” w Kołomyi, potem „Sokoła” Macierzy i jako sekretarz w Związku Sokolstwa Polskiego we Lwowie, zorganizował w 1910 r. pierwszy wszechpolski zlot sokoli w rocznicę Grunwaldu w Krakowie. W uznaniu zasług Związek Narodowy Polski w Stanach Zjednoczonych zamianował go na Sejmie Walnym w Chicago 22 stycznia 1912 r. swym członkiem honorowym.

W latach 1902 i 1905 był członkiem Zarządu Okręgowego TSL w Kołomyi. W okręgu tym lustrował liczne Koła, wygłaszał odczyty i przemówienia na obchodach, dał inicjatywę założenia Polskiej Bursy Ludowej w tej miejscowości. W latach 1905-1915 jako referent kroniki prowincjonalnej w „Słowie Polskim” oddał wielkie zasługi umocnieniu polskości w Małopolsce Wschodniej, rejestrując w tej kronice każdy objaw życia narodowego i działalności polskich towarzystw. Przez 10 lat był sekretarzem Komitetu Głównego Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego b. dzielnicy austriackiej. Energicznie zwalczał tworzenie legionów po stronie państw centralnych i przyczynił się do rozwiązania w Mszanie Dolnej legionu wschodniego. Należał do założycieli Lwowskiego Komitetu Ratunkowego dla uchodźców z Małopolski (zał. 1914/15). Był członkiem Kijowskiej Rady Okręgowej oraz członkiem Rady Zjazdów w Moskwie. Utrzymywał żywe stosunku z istniejącymi wówczas w Rosji polskimi tajnymi organizacjami sokolimi i harcerskimi.

W 1918 r. powrócił do Warszawy, gdzie poświęcił się znów sokolstwu. Doprowadził do zjednoczenia wszystkics.biega_1_400_02h organizacji sokolich w Związek Sokolstwa Polskiego, w którym został wiceprezesem. Zorganizował ogólnokrajowy zlot sokoli w 1921 r. w Warszawie.

Stanisław Biega zmarł w Warszawie 19 kwietnia 1923 r.[1].

Zdjęcie wykonał Witold Sebastiański

Warszawa-Powązki, 2009 r.

Napis na kolumnie: Stanisław Biega *13 XII 1862 +19 IV 1923 ORGANIZATOR I PIERWSZY WICEPREZES ZWIĄZKU SOKOLSTWA POLSKIEGO

[1] Polski Słownik Biograficzny, Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków 1936, s. 25-26.

Anna Sebastiańska

TADEUSZ BRONISŁAW MALAWSKI 1875 - 1944

tadeusz_malawski_400_03

Sanok w okresie autonomii galicyjskiej znacznie wzmocnił swoją pozycję. Rozwijał się gospodarczo, przemysłowo i kulturalnie. W 1900 r. Sanok liczył 5761 mieszkańców, a w 1911 r. było ich już 10043[1]. Wojsko stanowiło poważny odsetek ludności, która wpływała na ożywienie wielu dziedzin życia w mieście, np. akcji budowlanej oraz przyśpieszyła rozwój określonych gałęzi rzemiosła i handlu. Oficerowie stanowili trzon sanockiej inteligencji. Od 1872 r. Sanok zyskał połączenie kolejowe, dzięki wybudowaniu stacji w Zagórzu. Ludność ściągała do miasta również dla dobrze rozwiniętego szkolnictwa[2]. Do Sanoka przyjeżdżali ludzie, którzy asymilowali się w nim stając się aktywnymi organizatorami życia społeczno-kulturalnego, gospodarczego i politycznego. Bardzo często byli to wybitni działacze społeczni i polityczni, wykształceni i doświadczeni w pracy zawodowej. Należeli do nich m in. lekarze: Jan de Hanke i Karol Zaleski, Walenty Lipiński i Mateusz Beksiński-przemysłowcy, Karol Pollak-drukarz i wielu innych. Do przybyszów, którzy na stałe zamieszkali w Sanoku należał także Tadeusz Malawski[3].

Urodził się on 8 stycznia 1875 r. w Tarnowie jako syn Alojzego i Malwiny z Piątkowskich[4]. Malawski wychowywał się w atmosferze wielkiego patriotyzmu- umiłowania kultury polskiej, co miało wpływ na jego późniejszą działalność polityczną i kulturalną.

Ojciec Tadeusza Malawskiego Alojzy Stanisław (syn Józefa i Marii Bednaczewskiej), urodził się 29 kwietnia 1841 r. w Starej Wsi. Pierwszą klasę Gimnazjum ukończył w 1855 r. w Przemyślu, w następnym roku przeniósł się do Gimnazjum we Lwowie. Kolejne lata spędził w Gimnazjum w Rzeszowie, gdzie zdał egzamin dojrzałości w 1862 r.[5] Następnie zapisał się na Wydział Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego[6], który ukończył z tytułem doktora praw w 1872 r.[7]. W tym samym roku A. Malawski poślubił Malwinę Józefę Piątkowską, córkę Ignacego i Marii Popławskiej, urodzoną 28 grudnia 1846 r. w Jabłonowie w okręgu kosowskim[8].

Malawscy zamieszkali w Tarnowie, gdzie A. Malawski pełnił funkcję adwokata krajowego w obrębie sądu obwodowego tarnowskiego. C.K. Sąd Obwodowy w Tarnowie był Trybunałem I instancji dla miasta Tarnowa z przedmieściami, oraz dla byłego obwodu tarnowskiego. Mieścił w swojej strukturze sąd powiatowy w Tarnowie i 8 sądów, których siedzibą były: Dąbrowa, Dębica, Mielec, Pilzno, Radomyśl Wielki, Ropczyce, Tuchów i Żabno[9]. Do Izby Adwokackiej miasta Tarnowa wpisany został w 1876 r.[10]. W następnych latach sprawował tam funkcję Wiceprezydenta, a także przez pewien czas zastępował Władysława Lisowskiego, Prezydenta tejże Izby[11]. W latach 1881-1887 oraz 1890-1896 zasiadał w Magistracie, jako radny miasta Tarnowa[12]. A. Malawski był także członkiem wielu organizacji społecznych i kulturalnych na terenie miasta. W 1884 r. został wybrany na okres sześcioletni członkiem Wydziału Tarnowskiej Kasy Oszczędności[13], założonej 1 listopada 1861 r.[14]. W 1890 r. ponownie wybrano go na członka tej Kasy. Funkcję tę pełnił przez następne lata[15]. Od 1898 r. był przewodniczącym dyrekcji tejże Kasy[16].

Od 1889 r. zasiadał w Radzie Szkolnej Miejscowej[17]. Pełnił też funkcję zastępcy prezesa Wydziału Izby Adwokackiej dla okręgu krakowskiego[18].

A. Malawski z zamiłowania był bibliofilem. Zgromadził duży księgozbiór, na który składały się głównie książki o tematyce prawniczej i historycznej, a także wiele cennych dzieł naukowych, powieści, czasopism, rękopisów i starych map. Księgozbiór ten przekazał następnie synowi Tadeuszowi. Alojzy Malawski zmarł w Tarnowie 14 czerwca 1912 r.[19] .

Malawscy doczekali się trójki dzieci: synów Tadeusza i Zygmunta oraz córki Marii. Zygmunt Malawski sprawował funkcję urzędnika C.K. Urzędu Górniczego Okręgowego w Drohobyczu. C.K. Starostwo Górnicze dla Galicji i Wielkiego Księstwa Krakowskiego w Krakowie powołane zostało ustawą z dnia 21 lipca 1871 r., jako władza krajowa w sprawach górniczo-administracyjnych i policyjnych dla przedsiębiorstw górniczych prywatnych i rządowych[20]. Maria Malawska była nauczycielką w szkole 3 klasowej wydziałowej żeńskiej połączonej z 4 klasową pospolitą im. Juliusza Słowackiego w Tarnowie[21].

Tadeusz Malawski poszedł w ślady ojca, zarówna w sferze zawodowej, jak i w kultywowaniu tradycji patriotycznych i umiłowaniu kultury polskiej, co uwidoczniło się w jego działalności w licznych organizacjach kulturalnych i społecznych na terenie Sanoka. Wykazywał także zamiłowania bibliofilskie.

Okres wczesnej młodości spędził w rodzinnym Tarnowie, który był wówczas miastem powiatowym i zajmował czwarte miejsce co do znaczenia w Galicji. Według spisu z 1880 r. liczył wraz z przedmieściami 1329 domów i 24627 mieszkańców. Spis z 1890 r. wykazał 11,9% przyrost ludności. W mieście działało wówczas wiele towarzystw społecznych i kulturalnych. Najstarszą szkołą było gimnazjum (od 1784 r.). Do 1818 r. liczyło 5 klas, następnie dodano 6, a w 1830 r. dwa kursy filozoficzne, w 1849 r. zreorganizowano je na gimnazjum klasyczne 8 klasowe. W 1891 r. szkoła liczyła 8 klas głównych i 4 równoległe, kształciło się w niej 483 uczniów[22].

W latach 1885-1893 Malawski uczęszczał do C.K. Gimnazjum Wyższego, gdzie 12 czerwca 1893 r. otrzymał świadectwo dojrzałości[23]. Następnie udał się na studia prawnicze na Uniwersytet Jagielloński (1893-1898). Od 1 października 1896 r. do 27 września 1897 r. odbył prezencyjną służbę wojskową we Wiedniu, jako ochotnik przy 4 pułku artylerii dywizyjnej w szkole „Für Reserve Militär-Verpflegs-Beamte”[24].

Wydział Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego Malawski ukończył 21 stycznia 1899 r. pod kierunkiem takich osobistości jak Fryderyk Zoll, Bolesław Ulanowski, Stanisław Smolka, Józef Kleczyński i in.[25].

Prezydent Sądu Krajowego Najwyższego w Krakowie zezwolił Malawskiemu od dnia 1 sierpnia 1898 r. na odbycie praktyki sądowej przy Sądzie Obwodowym w Tarnowie[26].

Malawski musiał zdać egzaminy rządowe z umiejętności politycznych w okresie do 6 miesięcy od momentu rozpoczęcia praktyki. Uroczystą przysięgę na praktykanta sądowego złożył 3 sierpnia 1898 r., a do końcowego egzaminu rządowego przystąpił 30 stycznia 1899 r.[27]. Następnie został mianowany auskultantem sądowym przy Sądzie Obwodowym w Tarnowie, gdzie uroczystą przysięgę złożył 31 marca 1899 r.[28]. Końcowe egzaminy sędziowskie zdawał w dniach 7, 10 i 15 września 1900 r. C.K. Sąd Krajowy Wyższy w Krakowie, oceniając wysoko bardzo dobre wyniki tego sprawdzianu, dopuścił go do sprawowania urzędu sędziowskiego. Na to stanowisko został zaprzysiężony 1 października 1900 r.[29]. Pod koniec tego roku Malawski opuścił rodzinne miasto i już nigdy do niego na stałe nie powrócił.

Dnia 18 grudnia 1900 r. mianowany został adiunktem C.K. Sądu Powiatowego w Dynowie, gdzie 17 stycznia 1901 r. złożył przysięgę[30]. Dynów liczył wówczas ponad 3700 mieszkańców. Znajdował się tam m in. urząd pocztowy, telegraf, posterunek żandarmerii, szkoła etatowa czteroklasowa, browar fabryczny, rafineria nafty i fabryka steryny[31].

Pracę w zawodzie sędziego rozpoczął w 1902 r.[32]. Minister Sprawiedliwości reskryptem z dnia 1 lutego 1902 r. ustanowił go sędzią samoistnym w Dynowie, a prezydent C.K. Wyższego Sądu Krajowego 8 lutego 1902 r. upoważnił go do wykonywania sądownictwa przysługującego sądom powiatowym[33]. Dynowski Sąd Powiatowy zatrudniał wówczas jednego sędziego, trzech adjunktów oraz trzech urzędników kancelaryjnych[34].

Malawski pełnił też funkcję zastępcy prokuratora w tym mieście. Gdy opuszczał Dynów, podkreślano jego zasługi dla tamtejszego sądu tymi słowami: (…) Przy tej sposobności poczuwam się w obowiązku wyrażenia Wielmożnemu Panu za Jego wyjątkową wydatną przeszło ośmioletnią pracę przy tutejszym Sądzie, polegającą na wszechstronnem iurydycznem wykształceniu, za Jego niezmordowaną pilność-a wzorowe postępowanie- moje najszczersze uznanie i podziękowanie (…)[35].

Dnia 29 lipca 1905 r. T. Malawski zawarł związek małżeński z Marią Jadwigą Witoszyńską Hubrich, córką Aitala Witoszyńskiego i Matyldy z Recków, urodzoną w Sanoku dnia 27 września 1876 r.[36].

Małżonkowie Malawscy zamieszkali w dużym domu, liczącym aż 11 pokoi[37] pod nr 66 przy ul. Jagiellońskiej w Sanoku[38]. Dnia 5 czerwca 1906 r. urodził się im pierwszy syn– Jerzy Alojzy[39]. W latach 1916/1917-1923/1924 uczęszczał do Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii w Sanoku[40]. Drugi syn-Marek Józef urodził się 17 sierpnia 1910 r.[41] Edukację szkolną rozpoczął w 1916 r. w Szkole ludowej czteroklasowej męskiej połączonej z wydziałową[42]. W latach 1920/1921- 1927/1928 uczęszczał do Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Królowej Zofii w Sanoku. Dnia 16 kwietnia 1928 r. otrzymał świadectwo dojrzałości[43]. Bracia Malawscy również aktywnie uczestniczyli w życiu społeczno-kulturalnym Sanoka. Marek Malawski był m in. współzałożycielem Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej Szkół Wyższych RP Koło w Sanoku i aktywnie w nim działał[44].

M. Malawski studiował na Politechnice Lwowskiej na Wydziale Chemicznym. Po ukończeniu studiów pracował w Instytucie Chemii w Warszawie[45].

Tadeusz Malawski, zanim osiadł na stałe w Sanoku, dużo podróżował, głównie w celach służbowych. Reskryptem C.K. Ministerstwa Sprawiedliwości z 27 czerwca 1909 r. mianowany został zastępcą prokuratora państwa w Stanisławowie, gdzie 4 sierpnia 1909 r. złożył uroczystą przysięgę[46]. Dnia 9 października 1910 r. przeniesiono go ze Stanisławowa do Prokuratorii Państwa w Sanoku, gdzie zamieszkał już na stałe[47]. W latach 1912-1918 pełnił funkcję zastępcy prokuratora w Prokuraturze Obwodowej w tym mieście, a następnie od 1919 r. prokuratora[48].

Starania o utworzenie w Sanoku sądu obwodowego władze miejskie rozpoczęły już w 1879 r. Uroczystość otwarcia Sądu Obwodowego odbyła się 1 września 1887 r. [49]. Likwidacji uległ Sąd Powiatowy, a jego kompetencje przejął oddział Sądu Obwodowego, zwany Sądem Miejskim Delegowanym w Sanoku. Skład osobowy tej instytucji był następujący: 1 prezydent, 5 radców, 2 sekretarzy rady, 4 adjunktów sądowych, 1 naczelnik urzędów pomocniczych, 1 adjunkt kancelaryjny, 1 prowadzący księgi gruntowe, 7 kancelarystów, 5 woźnych, 2 pomocników, 6 dozorców więziennych, 4 pomocniczych dozorców więziennych[50]. Obwód Sądu rozciągał się na były obwód sanocki z wyjątkiem obrębu sądu powiatowego dobromilskiego i części dawnej sądu powiatowego dubieckiego. Obejmował 412 miejscowości z 386 gminami katastralnymi, z liczbą mieszkańców 242 870. Sądowi Obwodowemu w Sanoku podporządkowano sądy powiatowe w Baligrodzie, Birczy, Brzozowie, Bukowsku, Dynowie, Lesku, Lutowiskach, Rymanowie i Ustrzykach Dolnych[51]. Od 1900 r. prokuratorem był Wacław Szomek, zastępcą Franciszek Moor. Zmiana na stanowiskach nastąpiła w 1909 r., kiedy prokuratorem został Jan Scharff, a zastępcą Władysław Dukiet, który w 1912 r. awansował na prokuratora, a jego zastępcą mianowano T. Malawskiego i w tym składzie pracowali do 1918 r.[52].

Gdy wybuchła I wojna światowa Malawski udał się na front. Dnia 3 maja 1915 r. został powołany jako zaopatrzeniowiec do czynnej służby przy wojskowym magazynie prowiantowym w Bratysławie. Następnie 29 maja 1915 r. wysłany został do 5 armii jako kierownik „der Fassungsstelle in Kirchheim im Bereiche der Infanterietruppendivision”. W 1915 r. mianowano go „Landsturm-Verpflegsaccesist”. Malawski kilka miesięcy później przeniesiony został do „Fassungsstelle Reifnitz” (Kraina) i stamtąd rozkazem 2 stycznia 1916 r. odkomenderowany, jako niezdolny do dalszej służby na tym stanowisku, do służby polowej na okres 6 miesięcy. Lwowska C.K. Nadprokuratura Państwa podejmowała liczne kroki celem zwolnienia Malawskiego od czynnej służby wojskowej. Stało się to jednak możliwe dopiero po zakończeniu działań wojennych[53].

Maria Malawska wraz z małymi dziećmi oraz matką pozostały w Sanoku[54]. Roman Witoszyński, brat Malawskiej, adwokat z Leska, podczas I wojny światowej przebywał wraz z rodziną w Wiedniu. Lesko bardzo ucierpiało, podczas nalotów zostało całkowicie zniszczone i jak pisał (…) Byleby to się okazało nieprawdą, ale coś zaczynam się bać, czy tam będzie do czego wracać (…)[55].

T. Malawski po powrocie do Sanoka brał aktywnie udział w działaniach zmierzających do odzyskania niepodległości w tym mieście. Na podstawie rozkazu mobilizacyjnego Komendanta Wojsk Polskich na Galicję Zachodnią, brygadiera Bolesława Roji, Komendę Wojsk Polskich w powiecie sanockim objął Antoni Kurka, porucznik byłej armii austriackiej, mianowany kapitanem wojsk polskich. Komitet Samoobrony Narodowej na czele z Wojciechem Ślączką i Adamem Pytlem powołany został do życia 20 października 1918 r.

Dnia 1 listopada 1918 r. delegacja miasta Sanoka z burmistrzem dr Pawłem Biedką na czele, w towarzystwie kpt. Antoniego Kurki, kpt. Franciszka Stoka, kpt. Eugeniusza Hoffmana przejęła władzę wojskową w mieście i w powiecie[56]. Jak czytamy: (…) Pokój brzeski z lutego 1918 r., który zadecydował o zmianie naszego stanowiska wobec państw centralnych, dał początek właściwej akcji rewolucyjnej w Sanoku, zmierzającej do odzyskania niepodległości państwowej. Zewnętrznym wyrazem podrażnionych uczuć narodowych społeczeństwa sanockiego była uroczysta, milcząca manifestacja w dniu 18 lutego 1918 r., zakończona usunięciem portretu cesarza Austrji z sali obrad Magistratu (…)[57].

Obiekty wojskowe w Sanoku i Olchowcach objęli wyznaczeni przez polską komendę placu- kpt. Franciszek Stok i ppor. Jerzy Skoczyński. Policję wojskową powierzono kpt. Eugeniuszowi Hoffmanowi, żandarmerię zorganizował por. Władysław Żarski, magazyn mundurów i wyekwipowania objął ppor. Tadeusz Piech. Na czele milicji miejskiej stanął por. inż. Mieczysław Nawarski[58].

Z chwilą przejęcia władzy w Sanoku z rąk austriackiego zaborcy ppor. Tadeusz Malawski przejął opiekę nad głównymi żywnościowymi magazynami wojskowymi po byłej armii austriackiej. Malawski wykazał się dużą roztropnością i pracowitością zyskując uznanie sanoczan: (…) w chwili przełomowej w listopadzie 1918 r. jako ówczesny zarządca tutejszych wojskowych magazynów, potrafił swoją energią, pracą i szybką orientacją nie dopuścić do rozdrapania zapasów owych magazynów, a przez to ułatwiłeś zaprowiantowanie pierwszych szeregów ochotniczych oddziałów Ziemi Sanockiej (…)[59].

Wkrótce znów Malawski opuścił miasto, gdy 12 listopada 1919 r. Prokurator przy Sadzie Okręgowym w Sanoku powołał go do objęcia kierownictwa Prokuratury Okręgowej w Kołomyi[60]. Pełnił również obowiązki prokuratora apelacyjnego we Lwowie do 1921 r. Od dnia 22 marca 1921 r. został powołany do służby przygotowawczej w sądownictwie w b. dzielnicy pruskiej[61]. Żegnano go tymi słowami: (…) życzę byś na kresowej placówce zyskał tej wysokiej miary uznanie dla swej wybitnej działalności w Urzędzie i poza Urzędem, jakim cieszyłeś się tutaj u przełożonych, kolegów i reszty współobywateli -nie mogę przemilczeć uznania dla owocnej pracy pańskiej w Stowarzyszeniu Konsumu sędziowskiego (…)[62].

Ministerstwo byłej dzielnicy pruskiej zostało utworzone ustawą z dnia 1 sierpnia 1919 r. Ziemie b. dzielnicy pruskiej, które mocą postanowień Traktatu Wersalskiego z dnia 28 czerwca 1919 r. stały się nierozerwalną częścią składową Rzeczpospolitej Polskiej, podlegały całkowicie władzy organów centralnych RP tj.: Sejmu, Naczelnika Państwa i Ministrów. Utworzone Ministerstwo b. dzielnicy pruskiej miał siedzibę w Warszawie. Obejmowało ziemie byłego zaboru pruskiego, a do jego zadań należało przejęcie administracji od Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej i władz niemieckich, administrowanie dzielnicą, stopniowe przekazywanie działów administracji ministrom rzeczowym oraz dostosowanie prawa do systemu prawnego obowiązującego w pozostałej części kraju[63]. Malawski, jako kierownik tamtejszej prokuratury, miał duże zasługi dla organizacji nowej władzy[64].

Od dnia 22 czerwca 1921 r. pełnił funkcje podprokuratora przy Sądzie Okręgowym w Gnieźnie[65], a od 4 lipca 1921 r. prokuratora przy Sądzie Apelacyjnym w Poznaniu. Departament Ziem Zachodnich w Poznaniu 17 lipca 1922 r. polecił Malawskiemu objęcie ponownej służby w Sanoku w Sądzie Okręgowym, powierzając mu funkcje sędziego[66].

Minister Sprawiedliwości postanowieniem z dnia 14 października 1929 r. na podstawie orzeczenia Kolegium Administracyjnego Sądu Apelacyjnego we Lwowie z 6 września 1929 r., przeniósł Malawskiego na własną prośbę, w stan spoczynku z powodu stwierdzonej trwałej niezdolności do pełnienia służby[67]. W 1938 r. Malawski otrzymał brązowy medal za długoletnią służbę zawodową[68].

Po przejściu na emeryturę poświęcił się całkowicie swojej pasji, którą było zbieranie pamiątek historycznych oraz cennych ksiąg, a także zaangażował się w życie społeczne i kulturalne Sanoka. Malawski miał wielkie zasługi dla rozwoju miasta, zarówno na polu społecznym, gospodarczym i kulturalnym. Przez wiele lat był radnym i w Radzie przewodniczył klubowi mieszczańskiemu, później zaś przystąpił do klubu Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR)[69].

Od 4 grudnia 1929 r. był członkiem Tymczasowego Zarządu Powiatowego w Sanoku, a od 8 listopada 1929 r. również członkiem Komisji do rozpatrywania i zatwierdzania sprawozdań rocznych za rok 1928/29 gmin miejskich i wiejskich[70].

Dwukrotnie pełnił funkcję burmistrza Sanoka. Podczas jego kadencji, mimo wielkiego kryzysu gospodarczego, w mieście zostało wprowadzonych wiele zmian. Zrealizowane zostały inwestycje wymagające wielkich nakładów finansowych a także zdecydowanych i mądrych decyzji. Przed Tadeuszem Malawskim, w okresie autonomii, stanowisko burmistrza pełnili kolejno: Erazm Łobaczewski (1867-1868), Jan Okołowicz (1868-1872), Cyryl de Jaxa Ładyżyński (1872-1897), Aital Witoszński (1898-1905), Feliks Giela (1905-1914), Paweł Biedka (1914-1919), Marian Kawski (1919-1920), Michał Słuszkiewicz (1920-1923), Adam Pytel (1924-1928) oraz Jan Porajewski (1928-1929) [71].

Malawski zastąpił J. Porajewskiego, gdy ten złożył podanie o urlop z powodu złego stanu zdrowia, a następnie dobrowolnie zrezygnował z piastowanego stanowiska. Radni nie chcieli przyjąć jednak tej rezygnacji i wielokrotnie namawiali burmistrza do zmiany decyzji i pozostania na stanowisku[72]. Porajewski był nieustępliwy, gdyż jak twierdził, zły stan zdrowia nie pozwalał mu sprawować dobrze tej funkcji[73]. Radni zmuszeni zostali do przystąpienia do wyboru nowego burmistrza. Wybór się opóźnił, gdyż do podjęcia decyzji konieczną była ilość 3/4 Radnych na Sali, której nie udało się zgromadzić[74]. W końcu 28 października 1929 r. zwołano nadzwyczajne posiedzenie Rady Miejskiej w sprawie wyboru burmistrza, na którym obecni byli: przewodniczący wiceburmistrz dr Jan Rajchel, sekretarz Rady Tomasz Rozum i członkowie Magistratu: dr Paweł Biedka, Mikołaj Bugiera, Rudolf Musiał, dr Salomon Ramer, Herman Sobel, dr Jonasz Spiegel, oraz radni: Roman Baczyński, Chaim Epstein, dr Izrael Fell, Antoni Fichtel, Herman Groch, Abraham Hochdorf, Herman Jonas, Józef Kabat, Hersch Kampf, Mendel Kanner, Marian Kawski, Tomasz Kocyłowski, Salomon Krämer, Edward Krzysik, Salomon LÖffelstiel, Józef Raczkowski, Abraham Ramer, Lazar Regenbogen, Maksymilian Siess, Jan Słuszkiewicz, Marian Strachocki, Franciszek Stramik, Marian Szajna, Wilhelm Szomek, Józef Taborowski, Emil Teodorowicz, Seinwel Tieger oraz Izaak Weiner.

T. Kocyłowski zaproponował kandydaturę T. Malawskiego. Propozycja ta została przyjęta jednomyślnie[75]. Dnia 2 grudnia 1929 r. w obecności Starosty Powiatowego dr Romualda Klimowa, delegata Wydziału Rady Powiatowej ks. Franciszka Matwijkiewicza oraz Członków Rady Miejskiej Malawski złożył przyrzeczenie następującej treści: Przyrzekam, iż na urzędzie moim Burmistrza królewskiego wolnego miasta Sanoka zachowam wierność i posłuszeństwo Najjaśniejszej Rzeczpospolitej Polskiej, przestrzegać będę obowiązujących ustaw i wypełniać sumiennie przyjęte na siebie obowiązki[76]. Z okazji przyjęcia stanowiska burmistrza otrzymał wiele gratulacji od wybitnych osób[77].


[1] W. Sołtys, Z dziejów Sanoka pod zaborami, „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku” 1981, nr 27, s. 101.

[2] Ibidem, s. 109-111.

[3] O działalności Tadeusza Malawskiego jako burmistrza Sanoka pisał pokrótce E. Zając w kilku swoich publikacjach: Szkice z dziejów Sanoka, cz. 1, Sanok 1998, s. 129-132; Tadeusz Malawski, „Tygodnik Sanocki” 1995, nr 45, s. 5; Burmistrz czasów kryzysu, „Tygodnik Sanocki” 2003, nr 15, s. 6.

[4] Akt urodzenia Tadeusza Bronisława Malawskiego 1875 r. (dokument w posiadaniu autorki).

[5] Świadectwo ukończenia Gimnazjum w Rzeszowie przez Alojzego Malawskiego w 1862 r., ibidem.

[6] Dokument potwierdzający rozpoczęcie studiów przez Alojzego Malawskiego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie z 7 października 1862 r., ibidem.

[7] Dyplom ukończenia studiów z tytułem doktora praw na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego przez Alojzego Malawskiego w 1872 r., ibidem.

[8] Akt zawarcia małżeństwa między Alojzym Malawskim i Malwiną Piątkowską z 1872 r. ibidem.

[9] Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1911, Lwów 1911, s. 212, Szematyzm…,1912, s. 232.

[10] Zawiadomienie skierowane do Alojzego Malawskiego o wpisaniu do Izby Adwokackiej w Tarnowie z dnia 30 sierpnia 1876 r., (dokument w posiadaniu autorki).

[11]Szematyzm…, 1902, s. 157, 802.

[12] Pismo burmistrza Tarnowa z dnia 24 października 1881 r. do Alojzego Malawskiego; Zawiadomienie o powołaniu na członka Rady miasta Tarnowa skierowane do Alojzego Malawskiego z 8 czerwca 1890 r., (dokumenty w posiadaniu autorki).

[13] Pismo Dyrekcji Kasy Oszczędności w Tarnowie do Alojzego Malawskiego z dnia 23 czerwca 1884 r., ibidem.

[14] Szematyzm…,1911, s. 983.

[15] Pismo Magistratu miasta Tarnowa z dnia 14 listopada 1890 r. do Alojzego Malawskiego, (dokument w posiadaniu autorki); Szematyzm…, 1900, s. 719; Szematyzm…,1912, s. 972.

[16] Szematyzm…,1898, s. 719.

[17] Pismo burmistrza Tarnowa do Alojzego Malawskiego z dnia 31 grudnia 1889 r., ibidem.

[18]Szematyzm…, 1899, s. 135; Szematyzm…,1900, s.148.

[19] Urząd Stanu Cywilnego w Tarnowie, Akt zgonu Alojzego Malawskiego; Dokument spadkowy po Alojzym Malawskim z dnia 29 listopada 1913 r., (dokument w posiadaniu autorki).

[20] Szematyzm…, 1914, s. 386.

[21] Szematyzm…, 1913, s. 876.

[22] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom XII, red. F. Sulimierski, Warszawa 1892, s. 197-204; Tarnów: dzieje miasta i regionu, tom 2., Czasy rozbiorów i Drugiej Rzeczpospolitej, pod. red. F. Kiryka, Z. Ruty, Tarnów; Rzeszów 1983.

[23]Świadectwo dojrzałości Tadeusza Malawskiego z C.K. Gimnazjum Wyższego w Tarnowie z 1893 r., (dokument w posiadaniu autorki).

[24] Poświadczenie Powiatowej Komendy Uzupełnień w Sanoku o odbytej służbie wojskowej przez Tadeusza Malawskiego wystawione 14 listopada 1926 r., ibidem.

[25]Dyplom ukończenia Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie przez Tadeusza Malawskiego w 1899 r., ibidem.

[26] Pismo Prezydenta Sądu Krajowego Najwyższego w Krakowie z dnia 1 sierpnia 1898 r., ibidem.

[27]Świadectwo Tadeusz Malawskiego z egzaminu rządowego Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie z 1899 r., ibidem.

[28] Dokument poświadczający mianowanie na auskultanta C.K. Sądu Krajowego Wyższego w Krakowie z dnia 31 marca 1899 r., ibidem.

[29] Wyniki egzaminu sędziowskiego Tadeusza Malawskiego z 19 września 1900 r., ibidem; Szematyzm…,1900, s.158.

[30] Pismo C.K. Wyższego Sądu Krajowego we Lwowie do Tadeusza Malawskiego z dnia 28 grudnia

1900 r., (dokument w posiadaniu autorki).

[31] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego.., tom II, red. F. Sulimierski, Warszawa 1881, s. 255-256.

[32] Pismo Prezydium C.K. Sądu Krajowego Wyższego we Lwowie do Tadeusza Malawskiego z 1913 r., ibidem.

[33] Pismo Prezydium C.K. Sądu Obwodowego w Sanoku z 13 lutego 1902 r., ibidem.

[34] Szematyzm…, 1902, s. 109.

[35] Pismo Naczelnictwa C.K. Sądu Powiatowego w Dynowie z dnia 29 lipca 1909 r. do Tadeusza Malawskiego, (dokument w posiadaniu autorki).

[36] Akt zawarcia małżeństwa między Tadeuszem Malawskim a Marią Jadwigą Witoszyńską Hubrich; Listy Marii Jadwigi Witoszyńskiej z lat 1903-1905, ibidem.

[37] AP w Rzeszowie OS, zes. 135: Akta miasta Sanoka 1792-1950, syg. 503: Wykaz ulic i mieszkań w mieście Sanoku 1931, s. 37.

[38] Ibidem, syg. 401: Sprawy związane z wyborami do Sejmu i Senatu (listy wyborców) 1927-1928, k. 6.

[39] Urząd Stanu Cywilnego w Sanoku, Akt urodzenia Jerzego Alojzego Malawskiego 1906 r.

[40] AP w Rzeszowie OS, zes. 7: Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Królowej Zofii w Sanoku 1880-1950, syg. 68: Katalog główny na rok szkolny 1916/1917, k. 27; syg. 86: Protokoły egzaminów dojrzałości 1923-1925, k. 14.

[41] USC w Sanoku, Akt urodzenia Marka Józefa Malawskiego 1910 r.

[42] Świadectwa szkolne Marka Józefa Malawskiego ze Szkoły ludowej czteroklasowej męskiej połączonej z wydziałową w Sanoku, (dokumenty w posiadaniu autorki).

[43] AP w Rzeszowie OS, zes. 7, syg. 80: Katalog główny na rok szkolny 1920/1921, k. 10; syg. 98: Protokoły egzaminu dojrzałości 1927/1928, k. 24; syg. 99: Świadectwa dojrzałości 1928, k. 71; Świadectwa szkolne Marka Józefa Malawskiego z Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii w Sanoku z lat 1920-1928, (dokumenty w posiadaniu autorki).

[44] AP w Rzeszowie OS, zes.421: Akta stowarzyszeń i organizacji społecznych Sanoka-zbiór szczątków zespołu 1917-1945, syg. 5: Protokoły z zebrania młodzieży akademickiej z delegacją marszałka Piłsudzkiego.

[45] Dwa dni w mieście naszej młodości: sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70 lecie pierwszej matury w roku 1958, Warszawa 1960, s.134.

[46] Pismo Prezydium C.K. Wyższego Sądu Krajowego we Lwowie do Urzędu Podatkowego w Stanisławowie 1909 r., (dokument w posiadaniu autorki).

[47] Pismo C.K. Nadprokuratora Państwa we Lwowie z dnia 12 października 1910 r. do Tadeusza Malawskiego, ibidem; AP w Rzeszowie OS, zes. 135, syg. 400: Wybory do Sejmu i Senatu Rzeczpospolitej Polskiej (spisy wyborców) 1922-1930, k. 11, k. 86.

[48] Szematyzm…, 1912, s. 251; Pismo prezesa Sądu Apelacyjnego we Lwowie z dnia 10 listopada 1920 r. do Tadeusza Malawskiego w sprawie uposażenia sędziów i prokuratorów; Świadectwo moralności wystawione przez Magistrat miasta Sanoka dnia 5 lipca 1922 r. dla Tadeusz Malawskiego, (dokumenty w posiadaniu autorki).

[49] A. Zielecki, Sanok siedzibą organów państwowych i samorządowych, W: Sanok: dzieje miasta…, s. 363.

[50] Szematyzm…,1897, s. 67.

[51] Szematyzm,…,1911, s.140-141.

[52] Szematyzm…, 1913, s. 250; A. Zielecki, op.cit, W: Sanok: dzieje miasta…, s. 364.

[53] Pismo C.K. Lwowskiej Nadprokuratury Państwa z dnia 13 lipca 1915 r.; Pismo z dnia 5 listopada 1926 r. Powiatowej Komendy Uzupełnień w Sanoku, (dokumenty w posiadaniu autorki).

[54] Listy Romana Witoszyńskiego adwokata w Lesku do Marii Jadwigi Malawskiej z Witoszyńskich z lat 1914-1918 pisane z Wiednia, ibidem.

[55] Listy Romana Witoszyńskiego …,

[56] Zając, Jak Sanok wybił się na niepodległość, Sanok 1995, s. 15- 16; W. Sołtys, Życie gospodarcze, społeczne i polityczne, W: Sanok: dzieje miasta…, s. 504-505; Archiwum Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, zes. 25: Pamiętniki, syg. 15: Fragmenty wspomnień dra Juliusza Zaleskiego, syna Karola, lekarza, o formowaniu się polskich władz wojskowych i cywilnych w Sanoku i w powiecie na przełomie 1918-1919 i walkach polsko-ukraińskich [rękopis].

[57] Archiwum Muzeum Historycznego w Sanoku, teczka nr 48: I wojna światowa i okres do 1922 r.: Przemówienie dra Pawła Biedki na uroczystym posiedzeniu Rady Miejskiej w Sanoku w dniu 1 XI 1928 r. w X-lecie przejęcia w Sanoku władzy na Państwa Polskiego z rąk zaborcy.

[58] E. Zając, Jak Sanok…, s. 17.

[59] Pismo Prokuratora przy Sądzie Okręgowym w Sanoku z dnia 18 kwietnia 1921 r. do Tadeusza Malawskiego, (dokument w posiadaniu autorki).

[60] Pismo Prokuratora przy Sądzie Okręgowym w Sanoku z dnia 12 listopada 1919 r. do Tadeusza Malawskiego, ibidem.

[61] Pismo prokuratora przy Sądzie Apelacyjnym we Lwowie z dnia 28 marca 1921 r. do Tadeusza Malawskiego, ibidem.

[62] Pismo Prokuratora przy Sądzie Okręgowym w Sanoku z dnia 18 kwietnia 1921 r. do Tadeusza Malawskiego, ibidem.

[63] Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r. o tymczasowej organizacji zarządu b. dzielnicy pruskiej (Dz. Pr. P. P. 1919 nr 64 poz. 385).

[64] Pismo Prokuratury przy Sądzie Apelacyjnym w Poznaniu z 4 lipca 1921 r. do Tadeusza Malawskiego, (dokument w posiadaniu autorki).

[65] Pismo Prokuratury przy Sądzie Okręgowym w Gnieźnie z 25 czerwca 1921 r., ibidem.

[66] Pismo Prokuratury w Gnieźnie z dnia 17 lipca 1922 r. do Tadeusza Malawskiego, ibidem; AP w Rzeszowie OS, zes. 135, syg. 401: Sprawy związane z wyborami do Sejmu i Senatu (listy wyborców) 1927-19128, k. 6; Wykaz obliczania uposażenia sędziego na dzień 1 października 1923 r., (dokument w posiadaniu autorki).

[67] Pismo prezesa Sądu Apelacyjnego we Lwowie z dnia 28 października 1929 r. do Tadeusza Malawskiego, ibidem.

[68] Dyplom Tadeusza Malawskiego emerytowanego sędziego przy Sądzie Okręgowym w Sanoku za długoletnią służbę, ibidem.

[69] AMBL w Sanoku, zes. 33: Akta organizacji, syg. 2: Instrukcja dla komitetów wyborczych Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem.

[70] Pismo Wydziału Powiatowego w Sanoku z dnia 13 listopada 1929 r. do Tadeusza Malawskiego; Pismo starosty powiatowego dr Romualda Kimowa do Tadeusza Malawskiego, (dokumenty w posiadaniu autora).

[71] E. Zając, Szkice…, cz. 1, s. 93-128

[72] AP w Rzeszowie OS, zes. 135, syg. 376: Protokoły z posiedzeń Rady Miejskiej w Sanoku z lat 1929-1930: Protokół z 16 zwyczajnego posiedzenia Rady Miejskiej z dnia 6 czerwca 1929 r., k. 30.

[73] Ibidem, syg. 376: Protokół z 15 zwyczajnego posiedzenia Rady Miejskiej z dnia 29 kwietnia 1929 r. k. 24.

[74] Ibidem, Protokół z 18 zwyczajnego posiedzenia Rady Miejskiej z dnia 10 października 1929 r., k. 46.

[75] Ibidem, Protokół z nadzwyczajnego posiedzenia Rady Miejskiej z dnia 28 października 1929 r. w sprawie wyboru burmistrza, k. 48; Protokół z 20 zwyczajnego posiedzenia Rady Miejskiej z dnia 2 grudnia 1929 r., k. 57.

[76] Ibidem, syg. 376, k. 61.

<